سوره های سجده دار قرآن و احکام خواندن آنها

سوره های سجده دار قرآن کدام اند؟

 برخی از سوره های قرآن کریم سجده دارند از این رو واجب است افرادی که قرآن را تلاوت می کنند زمانی که به این سوره ها می رسند، سجده واجب آن را به جای بیاورند.اگر انسان به آیات مذکور گوش فرا دهد واجب است که سجده کند و اگر تنها آنها را بشنود (به گوش او برسد بدون این که قصد شنیدن داشته باشد) اگر چه سجده واجب نیست ولی احتیاط آن است باز سجده کند.

کسی که برای خداوند سجده می کند، نهایت تواضع و اخلاص را از خود نشان می دهد. این سوره ها در فضای شرک آلود مکه نازل شده اند. آنجا که برای بتها و معبودهای دروغین سجده می کردند. مشرکان خداوند را به عنوان خالق هستی قبول داشتند، ولی او را پروردگار نمی دانستند آنها می گفتند: خداوند تدبیر امور عالم را به واسطه هایی سپرده است و آنها شفیعان ما نزد خداوند هستند و ما با عبادت و پرستش آنها، خود را به خدا نزدیک می کنیم.

سوره‌های دارای سجده واجب

واجب است سجده کردن بر قاری و شنونده (بلکه هر کس که به گوشش برسد بنابر اظهر) یکی از آیات چهارگانه‌ای که در چهار سوره قرآن آمده است و آنها عبارتند از:
۱. سوره سجده‌ (آیه ۱۵) وقتی که به «وَ لا یسْتَکبِرُونَ» رسید.
۲. سوره فصلت (آیه ۳۷) وقتی که به «اِیاهُ تَعْبُدُونَ» رسید.
۳. سوره نجم (آیه ۶۲ آخر سوره) وقتی که به انتهای آیه رسید.
۴. سوره علق (آیه ۱۹ آخر سوره) وقتی که به انتهای آیه رسید.

سوره هایی که سجده مستحب دارند:

۱-سوره اعراف، آیه ۲۰۶ آخر سوره
وقتی که به «وَ لَهُ یسْجُدُونَ» رسید.

۲-سوره رعد، آیه ۱۵ وقتی که به «وَ ظِلالَهُمْ بِالغُدُوِّ وُ الْاصالِ» رسید.

۳- سوره نحل، آیه ۴۹ و ۵۰ وقتی که به «وَ یفْعَلُونَ ما یؤْمَرُونَ» رسید.

۴-سوره بنی اسرائیل، آیه ۱۰۷ تا ۱۰۹ وقتی که به «وَ یزِیدُهُمْ خُشُوعاً» رسید.

۵- سوره مریم، آیه ۵۸ وقتی که به «خَرُّوا سُجَّداً وَ بُکیا» رسید.

۶-سوره حج، آیه ۱۸ وقتی که به «یفْعَلُ ما یشاءُ» رسید.

۷- سوره حج، آیه ۷۷ وقتی که به «وَ افْعَلُوا الْخَیرَ»رسید.

۸- سوره فرقان، آیه ۶۰، وقتی که به «وَ زادَهُمْ نُفُوراً» رسید.

۹- سوره نمل، آیه ۲۵ و ۲۶، وقتی که به «رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ» رسید.

۱۰-سوره ص، آیه ۲۴، وقتی که به «وَ خَرَّ راکعاً وَ أَنابَ» رسید.

۱۱- سوره انشقاق، ایه ۲۱، وقتی که به «إِذا قُرِئَ» رسید.

احکام سوره های سجده دار چیست؟

۱- اگر انسان به آیات مذکور گوش فرا دهد واجب است که سجده کند و اگر تنها آنها را بشنود(به گوش او برسد بدون این که قصد شنیدن داشته باشد) اگر چه سجده واجب نیست ولی احتیاط آن است باز سجده کند.

۲- آنچه موجب وجوب سجده می شود شنیدن تمام آیه است ولی اگر بخشی از آیه را هم شنید، احتیاطا سجده کند. سجده در هنگام شنیدن این آیات واجب فوری است و نباید تأخیر بیفتد و اگر احیانا تأخیر افتاد در اولین فرصت باید آن را بجا آورد.

۳- شنیدن از بچه یا کسی که قصد تلاوت ندارد یا ضبط صوت، سجده کردن را واجب نمی کند، اگر چه احتیاط در آن است که سجده بجا آورد.

۴-در سجده واجب قرآن نمی شود بر چیزهای خوراکی و پوشاکی سجده کرد، ولی سایر شرایط سجده را که در نماز است، لازم نیست مراعات کنند.

۵- هر گاه در سجده واجب قرآن، پیشانی را به قصد سجده به زمین بگذارد، اگر چه ذکر نگوید کافی است و گفتن ذکر، مستحب است و بهتر است بگوید: «لٰا إِلٰهَ إِلَّا اللّٰهُ حَقّا حَقّا لَا إِلٰهَ الّا اللّٰهُ ایماناً وَ تَصْدِیقاً لَا إِلٰهَ إِلَّا اللّٰهُ عُبُودِیهً وَ رِقًّا سَجَدْتُ لَک یٰا رَبِّ تَعَبُّداً وَ رِقًّا لَا مُسْتَنْکفاً وَ لَا مُسْتَکبِراً بَلْ أَنَا عَبْدٌ ذَلِیلٌ ضَعِیفٌ خَائِفٌ مُسْتَجِیرٌ»

۶- سوره های سجده دار را نباید در نماز خواند و موجب بطلان نماز می شود.

۷- بر فرد جنب و حائض حرام است خواندن کلمه یا آیه ای از این سوره ها؛ چه آیه سجده باشد یا آیات دیگر این چهار سوره.

در برخی از روایات که از ائمه معصومین  علیهم السّلام  نقل شده آمده است که باید موقع خواندن یا شنیدن آیاتی از قرآن کریم سجده کرد. به آن آیات، آیات عزائم و به سوره هایی که آن آیات را در بردارند، سُور عزائم می گویند.

و ائمه  علیهم السّلام  که این روایات را از پیامبر اکرم  صلّی الله علیه و آله  نقل کرده اند و پیامبر  صلّی الله علیه و آله  نیز از خداوند نقل کرده است. پس این دستور سجده که از ائمه  علیهم السّلام  صادر شده در واقع دستور خداوند است و ما از روی تعبد آن را قبول می کنیم و به آن عمل می نمائیم.

از طرف دیگر در این آیات، دستور سجده به صورت فعل امر آمده است و می دانیم که خداوند در قرآن به شیوه مردم با آنها سخن گفته است، و وقتی مردم دستوری را از یک شخص بزرگی می شنوند، انجام آن را واجب می دانند و فهم آنها از آن سخن این است که آن کار باید فوراً انجام شود.

ذکر سجده واجب

مُجرَّد سجده کفایت می‌کند و گفتن ذِکر واجب نیست، اگر چه گفتنِ ذکر، مستحب می‌باشد و در انجام این مستحب هر ذکری کفایت می‌کند و لکن بهتر این است که گفته شود:
«سَجَدْتُ لَک یا رَبِّ تَعَبُّداً ورِقاً، لا مُسْتَکبِراً عَنْ عِبادَتِک وَ لا مُسْتَنْکفاً وَ لا مُسْتَعْظِماً بَلْ اَنَا عَبْدٌ ذَلیلٌ ضَعیفٌ خائِفٌ مُسْتَجیرٌ».

یا بگوید:
«لا اِلهَ اِلَّا اللهُ حَقًّا حَقًّا، لا اِلهَ اِلَّا اللهُ ایماناً وَ تَصْدیقاً، لا اِلهَ اِلَّا اللهُ وَ عُبُودِیهً، وَرِقّاً سَجَدْتُ لَک یا رَبِّ تَعَبَّداً وَرِقّاً، لا مُسْتَنْکفاً وَ لا مُسْتَکبِراً، بَلْ اَنَا عَبْدٌ ذَلیلٌ ضَعیفٌ خائفٌ مُسْتَجیرٌ».

یا بگوید:
«اِلهی امَنّا بِما کفَرُوا، وَ عَرَفْنا مِنْک ما اَنْکرُوا، وَ اَجَبْناک اِلی ما دُعُوا، اِلهی فَالْعَفْوَ الْعَفْوَ».
یا بگوید آن چیزی را که پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ در سجده سوره «علق» فرمودند و آن این است:
«اَعُوذُ بِرِضاک مِنْ سَخَطِک، وَ بِمُعافاتِک عَنْ عُقُوبَتِک، اَعُوذَبِک مِنْک، لا اُحْصی ثَناءً عَلَیک، اَنْتَ کما اَثْنَیتَ عَلی نَفْسِک».