مقتل های معتبر درباره کربلا و عاشورا کدام است؟

امیدواریم از خواندن این مطلب، ((آموزش کیک تابه ای خوشمزه )) لذت ببرید و برایتان مفید باشد،از همراهی شماسپاسگذاریم.

لوط بن یحیی بن سعید

اولین گزارش مکتوب از واقعه کربلا را لوط بن یحیی بن سعید بن سالم اَزدیِ غامدی مشهور به ابی مِخنَف، حدود چهل سال پس از واقعه نوشته است.

 او در سال ۸۰ هجری قمری، یعنی بیست سال پس از واقعه کربلا به دنیا آمده و در سال ۱۵۷ هجری قمری درگذشته است. بر مبنای سال تولد ابی مِخنف می‌توان تخمین زد که نوشتن نخستین مقتل چیزی حدود چهل سال پس از واقعه عاشورا آغاز شده و مبنای آن نیز گزارش‌هایی که از کاروانیان کربلا و به‌ویژه حضرت زین‌العابدین (ع) سینه به سینه منتقل شده و نیز گزارش‌های لشکریان عمر سعد از واقعه بوده است.

آنچنان که یکی از محققان برجسته معاصر، در زمینه تاریخ تشیع، آیت‌الله محمدهادی یوسفی غروی گفته است، در دوران ابی مخنف اخبار مربوط به جریان شهادت امام حسین(ع) و یاران‌شان، در کوفه علاقه‌مندان فراوانی داشت و وجود افرادی که یا خود در واقعه کربلا حضور داشتند یا حوادث آن را با یک واسطه نقل می‌کردند، وی را بر آن داشت تا به جمع آوری روایت های این واقعه تاریخی بپردازد؛ کاری که در سال ۱۰۰ هجری قمری آغاز شد.

مقتل خوانی تا عصر حضرت امام محمد باقر(ع)  ادامه داشت و در مجالسی که مؤمنان و شیعیان ایشان  حضور داشتند شاعرانی همچون کمیت ، مقتل حضرت سیدالشهدا(ع) را می‌خواندند و حاضران مجلس اشک می‌ریختند.در عصر حضرت امام صادق(ع)  نیز این سنت حسنه تداوم یافت. عبدا… بن سنان می‌گوید:

«من در روز عاشورا به حضور حضرت امام صادق(ع) مشرف شدم و آن بزرگوار را دیدم که چهره شأن تغییر نموده و محزون هستند و اشکهایشان از چشمان ایشان(ع)  فرو می ریزد، عرض کردم: ای پسر رسول خدا (ص)! برای چه گریانی؟ خداوند چشمان شما را گریان نکند! حضرت(ع) فرمودند: آیا نمی‌دانی که حضرت حسین بن علی(ع) در چنین روزی دچار مصیبت گردیدند».

مقتل های معتبر:

۱٫لهوف

کتاب لُهوف که مَلهوف علی قَتلی الطُفوف هم گفته شده یکی از منابع مهم و کهن واقعهٔ عاشورا و تاریخ زندگانی حسین، امام سوم شیعیان نوشته ابوالقاسم رضی الدین علی بن موسی معروف به سید بن طاووس است.

 این کتاب برای مسافرت‌ها و هنگام زیارت بر اختصار نوشته شده و به همین خاطر، سلسله اسناد روایات حذف شده و تنها آخرین راوی یا کتاب مرجعی که روایت از آن نقل شده آمده‌اس

 سیدبن طاووس در صفحه ۱۱ کتاب، انگیزهٔ خود را چنین بیان می‌کند که:

 از مهمترین مسائلی که باعث شد دست به تألیف این کتاب بزنم آن است که پس از تألیف کتاب مصباح الزائر و جناح المسافر دیدم کتابی شده شامل معرفی بهترین مکانهای زیارتی و بهترین زیارات موجود برای آنها و کسی که این کتاب را همراه داشته باشد نیاز به هیچ کتاب زیارتی دیگری ندارد، من که دوست داشتم چیزی همراه آن کنم که زائر ابا عبد الله علیه‌السلام هم نیاز به همراه داشتن کتاب مقتل دیگری نداشته باشد، این کتاب را ضمیمه مصباح قرار دادم.

کتاب در چند بخش گرد آمده است:

 مقدمه: شامل مطالبی در عظمت واقعه عاشورا و مقام حسین بن علی و ارزش گریه و عزاداری بر او و انگیزه نگارش کتاب.

مسلک اول: پیرامون مسائل قبل از شروع واقعه عاشورا، که از ولادت حسین تا وقایع روز عاشورا را شامل می‌شود.

مسلک دوم: شامل وقایع روز عاشورا است تا کشته شدن حضرت  حسین علیه السلام

مسلک سوم: شامل وقایع بعد از کشته شدن حضرت حسین علیه السلام  است که از فرستادن سر کشته شدگان به کوفه شروع شده و اسارت خاندان حسین علیه السلام  را بیان کرده و با مراجعت اسرا به مدینه به اتمام می‌رسد.

پس از آن نیز حالات حضرت سجاد علیه السلام  را در گریه بر پدربزرگوارش بیان نموده‌است.

۲٫مقتل مقرم

نویسنده این مقتل ، سید عبدالرزاق موسوی مقرم (۱۳۹۱- ۱۳۱۶ هـ .ق) است. او از علمای معاصر عراق به‌شمار می‌رود که عمر علمی خود را در نجف سپری کرده است.

۳ اثر وی یعنی «علی‌اکبر(علیه السّلام)» ، «سیده سکینه» و «مسلم‌بن عقیل» به‌وسیله دکتر پرویز لولاور به فارسی ترجمه شده است. انتشارات آرام‌دل فراهم‌آورنده این اثر است.

نویسنده در این کتب، به‌خصوص مقتل‌الحسین(علیه السّلام) سعی کرده تا با توجه به مقاتل متعدد و گوناگون و نیز کتاب‌های تاریخی و حتی رجالی چون رجال شیخ طوسی که در آن به تعداد بسیاری از شهدای کربلا و یاران امام‌حسین(علیه السّلام) اشاره شده است و جمع‌بندی داده‌های به‌دست آورده و تحلیل آنها به نتیجه‌گیری مناسبی دست یابد.

انتقاد شدید نویسنده از مقتل‌نویسانی چون ابوالفرج اصفهانی و محمد‌بن جریر طبری شاید تنها در همین زمینه یعنی تحلیل داده‌های آنها و انطباق‌سنجی آن با باورهای خود، قابل توجیه باشد. مقتل مقرم را نمی‌توان از مقاتلی به‌شمار آورد که در میان مردم مورد توجه است. شاید ترجمه دیگر آثار نویسنده بر میزان توجه به نوشتارهای او بیفزاید.

۳٫نفس‌المهموم

این مقتل از آن خاتم‌المحدثین ، مرحوم حاج‌شیخ عباس قمی (۱۳۵۹-۱۲۹۴ هـ .ق) است. شیخ عباس قمی از شاگردان محدث نوری و در زمره علمای خبیر به اخبار و البته با گرایش اخباری به‌شمار می‌رود. شیخ عباس قمی ، علاوه بر نفس‌المهموم در ۲ کتاب دیگر نیز به مصائب اهل‌بیت به‌صورت عام و به مقتل حسینی به‌صورت خاص پرداخته است.

نخست بیت‌الاحزان که به مصائب حضرت ‌زهرا(سلام لله علیها) اختصاص دارد و کتاب منتهی‌الآمال که مجموعه مفصل تاریخ اهل‌بیت(علیه السّلام) است و بالطبع ، مقتل امام حسین نیز در آن وارسیده شده است. هر چند باید مفصل‌ترین مقتل شیخ‌عباس قمی را نفس‌المهموم دانست.

نفس‌المهموم در ۵باب و یک خاتمه سامان یافته است. فصل نخست به برخی کرامات و ویژگی‌های امام می‌پردازد. این فصل، بسیار مختصر است. فصل دوم که مفصل‌ترین بخش کتاب است ، به مقدمات جنگ و خود جنگ پرداخته است.

۴.یوم الطف

«یوم الطف، مقتل‌الامام ابی‌عبدالله ‌الحسین‌الشهید.» این مقتل را فاضل گرانقدر هادی نجفی فراهم آورده است و مربوط است به سال ۱۴۱۳ هـ.ق. این‌ مقتل را باید از مقاتل متأخری به‌ شمار آورد که از حسن تألیف و گردآوری نیکو برخوردار است

مقتل‌نویس تلاش کرده تا از تمام مقاتل که در دسترس خویش داشته و البته گستره وسیعی از مقاتل و کتب تاریخ عمومی را دربرگرفته است، به نحو مناسب در تبیین موضوع موردبحث استفاده کند. کتاب در ۵ فصل و یک خاتمه سامان یافته است. فصل نخست به تمهیدات جنگ و مقدمات آن اختصاص دارد.

آغاز این فصل با حدیثی است از امام‌حسین(علیه السّلام) که ابن‌قولویه در کامل‌الزیارات و مسعودی در اثبات‌الوصیه آن را نقل کرده‌اند:

«چون صبح عاشورا شد. حسین با یارانش نمازگزارد و پس از حمد و ثنای الهی فرمودند:

خدای تبارک و تعالی امروز، اذن به قتل شما و من داده است، پس بر شما باد که صبر و تحمل پیشه کنید.»

فصل دوم به شهدا و یاران امام اختصاص دارد. این فصل با شهادت نعیم‌بن عجلان انصاری آغاز و با شهادت سوید‌بن‌عمروبن‌ابی‌الطاع به‌پایان می‌رسد. شیوه نویسنده در این بخش آن است که در پاورقی به ذکر منابع شهادت یاران و اهل‌بیت امام اشاره می‌کند. فصل سوم نیز به شهدای طالبیان یعنی اهل بیت امام اختصاص دارد.

۵٫الخصائص الحسینیه

نویسنده کتاب الخصائص الحسینیه ، آیت‌الله حاج‌شیخ جعفر شوشتری است. او در سال ۱۲۳۰ هـ . ق متولد و در سال ۱۳۰۳ هـ . ق در زادگاهش جان‌ به ‌جان آفرین تسلیم کرد. حاج‌شیخ عباس‌قمی درباره او می‌گوید: «جلالت شأنش زیاده از آن است که ذکر شود.

کسی که به کتاب «منهج‌الرشاد» آن بزرگوار مراجعه کند، خواهد دانست که در چه درجه و مقامی بوده است؛ در وعظ و تذکر مردم، در تحقیقات شریفه و اطلاع بر دقایق و اشارات مصائب و آثار اطائب. مصنفات مشهوره او در فن وعظ و تذکر و مصائب اباعبدالله از این امر خبر می‌دهد. شیخ ما محدث نوری نورالله مرقده در کتاب «دارالسلام» از ایشان مدحی بلیغ کرده است.».

هرچند شیخ جعفر شوشتری را نباید نخستین فراهم‌آورنده خصائص ( اختصاصات) دانست و پیش از او نیز بزرگانی چون سیدرضی، حاکم حکانی و ابن‌بطریق نیز خصائص ائمه نگاشته‌اند. اما باید کمال خصائص‌نویسی را در آثار شیخ جعفر شوشتری جست؛ چرا که خصائص‌نویسی در آثار ایشان علاوه بر جنبه‌های نظری با جنبه‌های عملی- رفتاری و اخلاقی نیز مرتبط شده است.

۶٫مناقب آل ابی‏طالب

مناقب آل ابی‏طالب؛ ابوعبداللّه‏ محمد بن علی بن شهرآشوب (م ۵۸۸ ق)

ابن شهرآشوب به مناسبت پرداختن به شرح زندگانی، مناقب و فضایل امام حسین علیه‏السلام، بخشی از مباحث این باب را به گزارش مقتل امام حسین علیه‏السلام اختصاص داده است. وی پس از اختصاص چند فصل به معجزات، مناقب و مکارم اخلاق حضرت، حوادث خارق‏العاده پس از شهادت حضرت، برخی از اخبار مربوط به اظهار علاقه و محبت پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله به ایشان و بیان تاریخ ولادت و القاب حضرت، به گزارش واقعه عاشورا پرداخته است.

چنان‏که از نام این کتاب پیداست، این اثر نوشته‏ای تاریخی نیست، بلکه نویسنده درصدد جمع آوری و گزارش اخباری درباره مناقب و فضایل امامان علیهم‏السلامبوده است که در کنار آن به برخی از حوادث عصر آنان ـ بدون توجه چندانی به ترتیب زمان وقوع آن‏ها ـ اشاره کرده است.

او در قسمتی که به مناقب و فضایل امام حسین علیه‏السلام پرداخته، به سبب اهمیت قیام عاشورا، بیشترین مطالب خود را به این موضوع اختصاص داده است. البته به سبب اجتناب از تفصیل و تطویل کتابش، این حادثه را به اجمال و اختصار گزارش کرده و علاوه بر این‏که در مواردی، ترتیب حوادث را چندان رعایت نکرده، به سبب گزینش برخی از حوادث نیز به بسیاری از حوادث، اشاره نکرده است.