رضا پهلوی یا رضا شاه که بود؟
رضا شاه که بود؟
رضا پهلوی در سال ۱۲۵۶ در آلاشت سوادکوه متولد شد و درحالی که از تحصیلات محروم بود، در پانزده سالگی وارد قزاقخانه شد و درجات ترقی را طی کرد تا به فرماندهی قزاق‌ها رسید. وی در سوم اسفند ۱۲۹۹ با کمک سیدضیاءالدین طباطبائی، کودتا و تهران را اشغال کرد و به سردار سپه ملقب شد و در دولت سیدضیاء وزیر جنگ شد و سپس نخست‌وزیر شد.
رضا در این دوره، مسئله جمهوری‌خواهی را مطرح کرد که ناکام ماند ولی در آبان ۱۳۰۴ با مجلس همراه، سلسله قاجاریه را منقرض و به پادشاهی ایران منصوب شد. او در آغاز وعده‌هایی داد تا علما و مذهبیون را همراه سازد ولی در ادامه همه آن وعده را بر زمین نهاد و نه تنها روحانیونی مانند مدرس را به شهادت رساند، که حامیانِ همراه خود را نیز از میان برداشت.
رضاشاه با تأثیرپذیری از آتاتورک دست به کارهائی زد که در مخالفت با آموزه‌های اسلام و خواست روحانیت بود و با دستور به لباس متحدالشکل و مسئله کشف حجاب و ممنوعیت جادر، با مخالفت‌ها مقابله خونین کرد و کشتار مسجد گوهرشاد را به وجود آورد.
تشکیل ارتش ملی، ایجاد راه آهن، تأسیس بانک ملی، تأسیس رادیو و تأسیس دانشگاه نیز از کارهای رضاشاه بوده است. امام‌خمینی فراوان از سختی‌ها و تلخی‌های دوران رضاشاه و خیانت‌ها و جنایت‌های او از جمله شهادت سیدحسن مدرس سخن می‌گفت و هدف او را از میان بردن اسلام می‌دانست.
اقدامات رضاشاه به‌ویژه در حوزه امور فرهنگی و مذهبی مانند ممنوعیت برخی از آیین‌های شیعی، نهادسازی مذهبی، قانون نظام اجباری، قانون متحدالشکل کردن لباس، کشف حجاب و تغییر در نظام قضائی، واکنش‌هایِ منفی مردم به ویژه قشر مذهبی و روحانیان را برانگیخت و گاه به خشونت نیز کشیده شد. به گفته پژوهشگران تاریخی رضاشاه برای مقابله با نیروهای مذهبی و روشنفکران به ترویج سیاست ایران‌گرائی متوسل شد.
به باور پژوهشگران، رفتارهای مذهبی رضاخان و روابطش با روحانیت شیعه در دوره نخست‌وزیری و دوره سلطنت او بسیار متفاوت بود. او برای طی کردن مسیر موفقیت قبل از رسیدن به سلطنت، تظاهر به دین‌داری و حفظ شعائر مذهبی می‌کرد و خود پیش‌قدم انجام مناسک مذهبی بود؛ ولی پس از رسیدن به سلطنت به تدریج روش خود را عوض کرد تا جایی که به مقابله خشونت‌بار با شعائر مذهبی و روحانیان پرداخت.
همسر و فرزندان رضا شاه
رضا پهلوی همسران متعددی داشت؛ ازجمله:
- صفیه که اهل همدان بود و از وی دختری به نام همدم‌السلطنه داشت؛
- تاج‌الملوک دختر تیمورخان آیرملو میرپنج که از وی چهار فرزند به نام‌های شمس، محمدرضا و اشرف که دوقلو بودند، و علیرضا داشت؛
- توران امیرسلیمانی (ملکه توران) که از وی یک فرزند به نام غلامرضا داشت؛
- عصمت دختر مجلل‌الدوله که از وی پنج فرزند به نام‌های عبدالرضا، احمدرضا، محمودرضا، حمیدرضا و فاطمه داشت.
رضاخان مؤسس سلسله پهلوی
رضا پهلوی معروف به رضاخان و رضاشاه، مؤسس سلسله پهلوی، آخرین سلسله شاهنشاهی ایران بود. عصر پهلوی اول را عصر نوسازیِ سیاست، اقتصاد، فرهنگ و اجتماع معرفی کرده‌اند که از طریق حضور افراد نوگرا و تحصیل‌کرده در غرب چون تیمورتاش، علی‌اکبر داور و نصرت‌الدوله فیروز انجام گرفت. این دوره به دلیل اتخاذ سیاست ایران‌گرایی افراطی، تحول در سیستم قضائی، تغییر در سبک پوشش دینی، محدودیت در رسوم سنتی و آیین‌های مذهبی و اجرای سیاست‌های غیردینی مانند کشف حجاب دارای اهمیت دانسته شده است.
دوره رضاشاه را دوره رژیم یک‌نفره یا حاکمیت مطلق نیز نامیده‌اند که باعث کنار گذاشته شدن یا حذف فیزیکی بسیاری از اطرافیان رضاشاه مانند تیمورتاش و داور و مخالفان او مانند سید حسن مدرس شد. برخی اقدامات رضاشاه منجر به بروز حرکت‌ها و جنبش‌هایی از سوی مخالفان می‌شد که معمولاً با واکنش شدید حکومت او سرکوب می‌شد. همچنین نتیجه اقدامات رضاشاه را ایجاد محدودیت برای روحانیت و کاهش حوزه نفوذ و قدرت آنان دانسته‌اند.
وفات رضاشاه پهلوی
رضاشاه پهلوی چهارم مرداد ۱۳۲۳، در ۶۷سالگی در ژوهانسبورگ از دنیا رفت و چون جو ایران هنوز بر ضد او بود، جنازه وی را به مصر بردند و به امانت گذاشتند و حدود شش سال بعد در سال ۱۳۲۸ آن را به ایران آوردند و در مقبره‌ای در شهر ری دفن کردند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی محمدصادق خلخالی، حاکم شرع دادگاه انقلاب در اردیبهشت ۱۳۵۹ آرامگاه وی را ویران کرد و امام‌خمینی نیز اقدام وی را تأیید کرد.
