حکم نزول دهنده و نزول گیرنده در اسلام چیست؟

نزول به زبان ساده

شخصی مالی را از فرد دیگری قرض می گیرد و در همان ابتدا قرار می بندد که بعد از مدت معین اصل مال و مبلغ بیشتری را پس بدهد به این پول که اضافه بر مال اصلی پرداخت می شود نزول گفته می شود. فردی هم که پول را به چنین شرایطی قرض می دهد در جامعه به نزول خور معروف است. شرایط اثبات و شکایت از نزول خوار با موانعی از جمله مخفی کاری در نزول دادن مواجه است. ربا خواری در دین اسلام حرام است و از آنجایکه قوانین جمهوری اسلامی بر پایه مسائل شرعی و اسلامی نوشته شده است رباخواری حرام و مجازات دارد.

البته در اسلام به قرض الحسنه توصیه داشته است و می گوید اگر پولی را از شخصی قرض گرفتید در هنگام پس دادن هدیه ای بدهید. البته متاسفانه رباخواری باب شده است و با عناوینی همچون وام فوری پول نزول داده می شود. در سوره های بقره، نساء، آل عمران و روم به ربا اشاره شده و بشدت مورد انتقاد قرار گرفته است و از آن به عنوان جنگ با خدا نام برده شده است. معنی کلمه ربا در قرآن سود ظالمانه است.

انواع ربا از نظر قانون

از نظر قانون دوگونه معامله می­توانند به عنوان ربا شناخته شوند که البته هر دو در ذات یکسان هستند:

۱-ربای قرضی: که به همان نوع معمول ربا است، به صورتی که دو نفر توافق می­کنند که گیرنده­ی پول بعد از مدت مشخصی اصل پول را به همراه مبلغ اضافه­ای بازپس دهد.

۲- ربای معاملی: ربای معامله مربوط به برخی از کالاها با ویژگی­های خاص است. به صورتی که در معامله پایاپای کالا، طرفی از معامله بدون هیچ دلیلی مقدار بیشتری از آن کالا را باید بازپس دهد.

تفاوت و شباهت های نزول و ربا

بحث نزول یا ربا که در بازار مطرح می شود با یکدیگر تفاوت دارند اما در برخی موارد نیز شباهت های زیادی بین این دو است. در فقه قرار دادی به نام خرید و فروش دین (بدهی) داریم به این معنا که گاهی شخصی ملکی یا کالایی را به صورت مدت دار می فروشد.

برای مثال شخصی اتومبیلی را ه شش ماهه می فروشد و در قبال آن یک چک یا سفته ۱۰ میلیونی ۶ ماهه دریافت می کند در طی این مدت ۶ ماه ممکن است برای فروشنده نیاز به نقدینگی و پول بوجود بیاید و حاضر می شود این چک یا سفته مدت دار را به قیمتی کمتر به شخص دیگری واگذار کند .

به طور معمول در چنین مواقعی در مرحله اول به خود بدهکار (خریدار کالا) مراجعه می کند و اعلام می دارد که حاضر است این بدهی ۱۰میلیونی ۶ ماهه را به ۹ میلیون تومان واگذار کند.

اگر بدهکار قبول کند این را “فروش دین به خود مدیون” یا “تنزیل دین نزد مدیون” می گویند این را همه فقهای شیعه و اهل سنت قبول دارند و مورد پذیرش همه علمای مذاهب اسلامی است و معتقدند این نوع تنزیل اشکالی ندارد.

نوع دوم نزول

این است وقتی شما به بدهکار (خریدار کالا) مراجعه می کنید بدهکار توان پرداخت بدهی زودتر از موعد را ندارد و اعلام می کند که این بدهی را فقط در سر رسید ۶ ماهه چک یا بانکداری بدون ربا در حقیقت یک گام به سمت بانکداری اسلامی است و مساوی با بانکداری اسلامی نیست

سفته می تواند پرداخت کند اینجا طلب کار(فروشنده کالا) ناچار می شود که آن سفته یا چک را به شخص دیگری که اصطلاحا “شخص ثالث” واگذار کند این را “تنزیل دین نزد شخص ثالث”یا “بیع دین به شخص ثالث” می گویند.

این نوع معامله از نظر شرعی محل اختلاف است مشهور فقهای شیعه در طول تاریخ و همچنین شورای نگهبان جمهوری اسلامی ایران این نوع معامله را مورد اشکال نمی دانند و معتقدند این نوع تنزیل هم ربا نیست اما برخی دیگر از فقها نظیر امام راحل(ره) و مقام معظم رهبری این نوع معامله را نیز دارای اشکال می دانند.

دلایل نهی از نزول چیست؟

بر حرام بودن ربا در اسلام تأکید شده، اما بعضی از دلایل عقلی‌اش از این قرار است:

یکی از مهم‌ترین علت‌های حرمت ربا، فساد و نابودی اموال، کاهش فعالیت‌های تجاری و ایجاد رکود اقتصادی است. در واقع، رواج رباخواری معاملات و مبادلات اقتصادی را کم می‌کند. امام‌رضا(ع) می‌فرماید: «خداوند به این دلیل ربا را حرام کرد که این کار موجب فساد اموال می‌شود.»

ربا باعث می‌شود آدم‌ها هیچ انگیزه‌ای برای راه‌انداختن کار هم نداشته باشند جز سودجویی. سودجویی که اساس رابطه آدم‌ها باشد، همه به هم به چشم اسکناس‌های در حال حرکت نگاه می‌کنند. ضمن اینکه راحت‌ترین کار این است یکی که سرمایه‌ای دارد، بدون هیچ زحمتی بنشیند و سود پولش را بخورد.

حکم نزول در این دنیا

 اصل ۴۹قانون اساسی درآمدهای ناشی از ربا را غیرمشروع می‌داند. از طرفی هم ماده ۵۹۵قانون مجازات اسلامی ربا را جرم می‌داند و برای آن مجازات درنظر گرفته. قسمتی از متن ماده قانون این است: «… مرتکبین اعم از ربا دهنده، ربا گیرنده و واسطۀ بین آنها، علاوه بر رد اضافه به صاحب مال، به شش‌ماه تا ۳ سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق و نیز معادل مورد ربا به‌عنوان جزای نقدی محکوم می‌گردند.» جرم ربا با توجه به ماده ۷۲۷ از جرائم غیرقابل گذشت است. یعنی برای پیگیری این جرم لازم نیست کسی شکایت کند، جرم به محض اطلاع مراجع قضایی و انتظامی قابل پیگیری و تعقیب است.

حکم نزول در آخرت

ربا جزء گناه‌های کبیره است. از آن گناه‌هایی که زیاد از انجامش نهی شده و انجام دهنده‌اش تهدید شده؛ تهدیدهایی که تا مرز بدبختی دائمی و محرومیت از رحمت خدا می‌رود. در قرآن، ربا معادل جنگ با خدا معرفی شده. از آنجا که ظاهر این گناه یک معامله اقتصادی ساده به‌نظر می‌رسد، برای بیان بزرگی زشتی و باطن این گناه به ظاهر ساده، تشبیه‌های تکان‌دهنده‌ای در روایت‌ها آمده است مثلا اینکه رباخوارها روز قیامت دیوانه محشور می‌شوند. یکی از این عاقبت‌ها را بخوانید بقیه را می‌توانید حدس بزنید.

از پیامبر(ص) نقل شده است: «وقتی به معراج رفتم دسته‌ای از مردم را دیدم که به حدی شکم آنها بزرگ بود که هرچه تلاش می‌کردند بلند شوند و راه بروند، برای آنها ممکن نبود و مدام زمین می‌خوردند و مردم از روی شکم‌های‌شان رد می‌شدند. از جبرئیل سؤال کردم: اینها چه کسانی هستند و جرم‌شان چیست؟ جواب داد: اینها رباخواران هستند.»

حکم نزول گیرنده و حکم نزول دهنده

چه ربا دهنده و چه گیرنده و نیز شخصی که واسطه عمل رباست مجرم محسوب می‌شوند و هر یک به شش ماه تا سه سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق و نیز جزای نقدی معادل مال مورد ربا محکوم می شوند و همچنین ربا گیرنده باید مبلغ اضافه را به ربا دهنده بازگرداند.

ربا یکی از اموری است که در اسلام حرام شناخته شده است و برابر آیات قرآنی و روایات این عمل حرمت دارد.

برابر قانون هر نوع توافق بین دو یا چند نفر تحت هر قراردادی اعم از خرید و فروش، صلح و غیره که جنسی را با شرط اضافه با همان جنس معامله کنند یا زاید بر مبلغ پرداختی دریافت شود ربا به حساب می‌آید.