ایام البیض چه روزهایی است؟
ایام البیض یعنی چه؟
اَیامُ البیض (به معنای روزهای سفید)، به روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم ماه قمری گفته می‌شود. در روایات بر روزه گرفتن در این ایام تأکید شده است. نزد شیعیان، ایام البیض رجب و در مرتبه بعد شعبان و رمضان، از اهمیتی ویژه برخوردار است.
اعتکاف، اقامت در مسجد برای مدتی مشخص (دست‌کم سه روز) همراه با روزه است. ارکان این عبادت، ماندن در مسجد و روزه است و عبادت یا عمل خاص دیگری برای آن تعیین نشده است. نحوه اقامت و یا خروج از مسجد، احکام و شرایطی دارد که در کتاب‌های فقهی بیان شده است.
خارج نشدن از مسجد
در مدت اعتکاف، خروج از مسجد تنها در حد پرداختن به اموری خاص جایز است. مصالح عامی همچون اقامه نماز جمعه، تشییع جنازه، اقامه شهادت و عیادت بیمار، و یا رفع نیازهای شخصی چون تهیه خوراک لازم و قضای حاجت از مصادیق این موارد شمرده شده است. در موارد مجاز نیز معتکف نباید در جایی بنشیند و تا حدی که ممکن است نباید در سایه راه برود.
سبب نامگذاری
ایام البیض در اصل «اَیامُ لَیالِی البیض» به معنای روزهای شب‌های سفید است که «لیالی» حذف شده است و این روزها به ایام البیض معروف شده است.بیض جمع بَیضاء است که در عربی به معنای سفید است. اعراب قدیم رسم داشتند که ایام ماه‌ها را بر اساس میزان روشنایی ماه نامگذاری کنند و از آنجا که نور ماه در این سه شب از شب‌های دیگر بیشتر است، به این نام نامیده شده‌اند.از دیگر نام‌های این ایام، اَواضح و غُرّ است.
دلیل دیگری هم برای این نامگذاری در روایات ذکر شده است. در علل الشرایع آمده است: «جبرئیل آدم(ع) را در حالی که سر تا پا سیاه شده بود به زمین فرود آورد. فرشتگان وقتی آدم را با این هیئت دیدند به ضجه در آمده و گریستند و به درگاه حق تعالی عرضه داشتند: پروردگارا مخلوقی را آفریدی و از روح خود در او دمیدی و فرشتگانت را به سجده کردنش وادار نمودی حال با یک گناه رنگ سفیدش را به سیاهی مبدل فرمودی!؟
منادی از آسمان ندا می‌دهد: امروز را برای پروردگارت روزه بگیر، آدم آن روز را که مطابق با روز سیزدهم ماه بود روزه گرفت، پس ثلث سیاهی از او زائل گشت. سپس منادی در روز چهاردهم نداء کرد: امروز را برای پروردگارت روزه بگیر. آدم آن روز را هم روزه گرفت و ثلث دیگر از سیاهی زائل گردید. روز پانزدهم باز منادی او را به گرفتن روزه دعوت نمود، وی آن روز را هم روزه گرفت و تمام سیاهی او زائل گردید و به همین خاطر این ایام به ایام البیض موسوم شد.»
البته نظرات دیگری نیز در مورد فلسفه نامگذاری ایام البیض وجود دارد؛ مانند این‌که گفته‌اند: از آنجا که نور ماه در شب‌های روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم، از شب‌های دیگر بیشتر است، مطابق رسم عرب بدین نام خوانده شده‌اند. تعریف ایّام البیض به این سه روز در میان فقیهان مشهور است.
روزه این سه روز بویژه درماه رجب مستحب است اعتکاف این روزها وانجام عمل ام داود در روز نیمه رجب وسایر اموری که درمفاتیح الجنان آمده فضیلت فراوانی دارد از جمله بخشش گناهان انسان.
فسلفه و حکمت اعتکاف چیست؟
حال ممکن است که سوال شود، علت، حکمت و فلسفه روزه گرفتن و اعتکاف برای چیست؟ در پاسخ می‌توان گفت: خداوند عالم دوست دارد که بعد از مدت‌ها که بندگانش از او دور بوده‌اند و مرتکب گناهان زیادی شده‌اند، برای توبه و برگشت، و عبادت و راز و نیاز آن‌ها با خود، اعمالی را برای آن‌ها مستحب کرده است. بندگان با اعتکاف و دوری گزیدن از دنیا، و پناه آوردن به مساجد، از دنیا بریده و سر به آستان مقدسش ساییده و با ذکر و نیایش، خود را به پروردگار عالمیان نزدیک می‌کنند.
اگر این اعتکاف و دوری گزیدن از امور مادی و پناه بردن به مساجد جامع شهر، همراه با روزه و خودداری از خوردن و آشامیدن باشد، در تزکیه نفس و دور شدن از شیطان و نزدیک شدن به درگاه الهی تاثیر زیادتری خواهد داشت. پس همان طور که اشاره شد، خداوند عالم برای بخشش بی‌حدش برای بندگانش و دور شدن آن‌ها از شر شیطان و نفس اماره، دستور به اعتکاف و روزه گرفتن می‌دهد، تا خودشان را برای ماه رمضان که اوج بندگی و نیاز است آماده‌تر شوند.
در حدیثی امام باقر(علیه‌السلام) فرموده‌اند: «شخص معتکف از عطر و مواد خوشبو باید پرهیز نماید».
وقتی که شخص معتکف از اعمال و کارهای حلال _ مانند دوری کردن از عطر و بوهای خوش _ دوری گزیند، در حقیقت خودش و روحش را آماده می‌کند تا در بحران‌های روزگار و زندگی، از گناهان بزرگی که در کمین او نشسته‌اند، دوری گزیند. در حقیقت اعتکاف و روزه گرفتن در این ایام یک دوره تمرین و مهارت است تا شخص خود را برای اعمال واجب یعنی انجام واجبات رمضان و روزه واجب این ماه مبارک، خود را آماده کند.
خلاصه اعتکاف و روزه در آن دارای مصلحت و حکمت‌های زیادی است: که به چند موردآن اشاره می‌کنیم:
۱. ایجاد زمینه مناسب برای اندیشه و تفکر و خردورزی.
۲. فراهم آمدن زمینه توبه و بازگشت.
۳. فراهم شدن فرصت نیایش، نماز و تلاوت قرآن.
۴. به دست آمدن دورهای کوتاه برای محاسبه نفس و خودسازی که حداقل سه روز طول میکشد و انسان را از حاکمیت غریزهها، عادتها و اشتغالات معمول زندگی آزاد میسازد. و او را برای ماه بزرگ رمضان آماده می‌کند.
