آداب و رسوم شب چله چیست؟

امیدواریم از خواندن این مطلب، ((آداب و رسوم شب چله چیست؟)) لذت ببرید و برایتان مفید باشد،از همراهی شماسپاسگذاریم.

شب یلدا یکی از شب ‌های مهم در ایران باستان بوده که البته در حال حاضر هم می باشد. اگر بخواهیم از اهمیت شب یلدا و این که از چه تاریخی در گاه شمار رسمی ایرانیان گنجانده شده برایتان بگوییم، قصه اش طولانی و زیاد می شود اما به نظر می رسد که از زمان داریوش یکم در تقویم رسمی ایرانیان این جشن باستانی به وجود آمده است. شب نشینی و جشن‌ هایی که در این شب و در نقاط مختلف ایران برگزار می ‌شود، یک سنت کهن است که با گذشت زمان از آن دوره تا کنون نه تنها از اهمیت آن کاسته نشده بلکه در نزد ایرانیان جایگاه و اهمیت ویژه ای دارد.آداب و رسوم شب چله چیست؟باهم بخوانیم.

یلدا به فاصله ی زمان بین غروب آفتاب از ۳۰ آذر یعنی آخرین روز پاییز تا طلوع آفتاب در اول ماه دی یعنی نخستین روز زمستان گفته می ‌شود. خانواده ‌های ایرانی در شب یلدا، معمولاً شامی مفصل و همچنین انواع میوه‌ ها و رایج‌ تر از همه هندوانه را به هر شکل ممکن خریده و دور هم نوش جان می کنند.

البته امسال باتوجه به بیماری کرونا و کمک به کادر درمان همه ما شب چله را به تنهایی جشن میگیریم تا فرصت  بودن در شب یلدای سال بعد را به هم هدیه دهیم.

دلایل برپایی جشن شب یلدا

باور‌های کهن ایرانی بر اساس اسطوره‌ها و شناخت رویداد‌های کیهانی شکل گرفته است. روایت‌های مختلفی از علت برگزاری جشن شب یلدا وجود دارد.

روایت اول: پیروزی روشنایی و نور بر ظلمت و تاریکی

در روزگاران باستان، زندگی‌ مردم بر پایه کشاورزی و دامپروری بود؛ و تاثیرات آب و هوا برایشان بسیار مهم محسوب می‌شد. مردم با مشاهده و تجربه، تغییرات مداوم شب و روز و فصل‌ها را درک کرده بودند. بشرِ همیشه کنجکاو هم پس از کشف چگونگیِ وقوع یک رویداد، به دنبال فلسفه و چرایی آنها می‌گردد.

آنها تاثیر نور و تاریکی؛ و گرما و سرما را بر زندگی‌شان می‌دیدند. از تاثیراتی که می‌گرفتند؛ به این نتیجه رسیده بودند که، نور، روز و خورشید، نماد آفریدگار و نیکی ست. در مقابلِ آن، شب و سرما نشانه‌های اهریمن و پلیدی.

آنها از این مشاهدات، به این باور رسیده بودند که، شب و روز، و روشنایی و تاریکی، در یک جدال همیشگی به سر می‌برند. روز‌های بلندتر، نشانه پیروزی روشنایی، و روز‌های کوتاه‌تر نشانه‌ غلبه تاریکی بود.

به این ترتیب آنها آخرین روز پاییز، که بلندترین شب سال است، جشن می‌گرفتند. چرا که فردای آن، روز‌ها کم‌کم طولانی‌تر شده و آفریدگار بر اهریمن نور بر تاریکی پیروز می‌شود.

روایت دوم: شب تولد مهر و میترا (خورشید) و آغاز خلقت

آیین مهر یا میترائیسم در ایران قبل از دین زرتشتی رواج داشت. این آیین برپایه پرستش میترا (مهر) قرار گرفته بود. میترا از ایزدان هند و ایرانی است. او از یک طرف نماینده عشق و محبت است؛ و از طرفی واسطه‌ی بستن پیمان‌هاست. او عهد نگهداشتن و راستگویی را نمایندگی می‌کند. مهر همچنین داورِ میان جنگاوران بوده و دروغگویان و عهد‌شکنان را مجازات می‌کند. نماد این ایزد حلقه‌ است. برخی ادعا می‌کنند، پیشینه حلقه ازدواج به همین اسطوره می‌رسد. خورشید هم نماد ظاهری میترا است.

آداب و رسوم شب چله

چیزی که شب یلدا را نسبت به خیلی دیگر از اعیاد باستانی متمایز می‌کند، آداب و رسوم آن است که بسیار دوست‌داشتنی است و البته در نقاط مختلف جهان، به طرز‌های مختلفی آن را گرامی می‌دارند. در ادامه به جذاب‌ترین اداب و رسوم شب یلدا و در نقاط مختلف جهان اشاره خواهیم کرد.

میوه‌های شب یلدا

یکی از معروف‌ترین اقداماتی که در شب یلدا باید انجام داد، تهیه و مزین کردن میوه‌های مخصوص این شب است که اگر در دو روز آخر ماه آذر گشتی در شهر بزنید متوجه پر بودن شهر از این میوه‌ها می‌شود. دو میوه انار و هندوانه بیشترین شهرت را در بین میوه‌های یلدایی دارند اما دیگر میوه‌ها مانند خربزه، پرتقال، نارنگی و خیار نیز معمولا در سفره‌ها وجود دارند اما قطعا دو میوه انار و هندوانه پای ثابت تمامی سفره‌ها هستند.

شعرخوانی و شاهنامه‌خوانی در شب یلدا

این رسم قدمت باستانی ندارد اما از زمان‌های قدیم این سنت باب شده است که بعد از جمع شدن افراد خانواده در کنار یک‌دیگر، به رسم احترام بزرگ فامیل همه را دور یک‌دیگر جمع می‌کند و از اشعار قدیمی ایرانی بازخوانی می‌کند.

این اشعار متعلق به شاهنامه فردوسی، اشعار حافظ، اشعار سعدی و تمثیل‌های قدیمی و محبوب هستند که البته در اکثر خانواده‌های ایرانی بیشتر از شاهنامه فردوسی استفاده می‌کنند. اعضای خانواده باید در کنار یک‌دیگر و در سکوت بنشینند و دقیق به اشعار قدیمی گوش بدهند چرا که این سنت یکی از جذاب‌ترین و صمیمانه‌ترین سنت‌های یلدا است که توصیه می‌کنیم شما هم در شب یلدا آن را امتحان کنید.

داستان‌خوانی و فال حافظ در شب چله

داستان‌ها و افسانه‌های ایرانی هیچگاه تکراری نمی‌شوند و چه بسا داستان‌هایی که تا به حال از آن‌ها چیزی نشنیده‌اید و چه فرصتی بهتر از شب یلدا که در کنار خانواده جمع شده و داستان‌های قدیمی ایرانی را بازخوانی کنید؟ داستان خواندن نیز مانند شعرخوانی از جمله اعمال لذت‌بخشی است که تجربه آن طی شب یلدا به شدت توصیه می‌شود.

فال حافظ نیز تقریبا در تمام خانواده‌های ایرانی و در شب یلدا رایج است. به این شکل که فرد بزرگ خانواده برای تک تک اعضای خانواده فال حافظ می‌گیرد و نگاهی به سرنوشت آن‌ها از دیدگاه حضرت حافظ می‌اندازد که خب صمیمیت خاصی را در خانواده به جریان می‌اندازد.

جشن شب یلدا جشنی است که از ۷ هزارسال پیش تاکنون در میان ایرانیان برگزار می‌شود. ۷ هزار سال پیش نیاکان ما به دانش گاه شماری دست پیدا کردند و دریافتند که نخستین شب زمستان بلندترین شب سال است.