گره گشایی از کار مردم یعنی چی؟
یکى از برنامههاى بنیادى و اساسى دین اسلام ، رفع نیاز و مشکلات و گرفتارى انسان‌ها می باشد.این دین الهی ،برای کسی که به دیگران کمک می کند و گره از کار دیگران می گشادید،اجر و پاداش دنیوى و اخروى در نظر گرفته و مسئولیت هرکس را در حد توان خود تعیین کرده و چگونگى گره گشایی از کار مردم را بیان مىکند و کمک نکردن به دیگران و باز نکردن گره از مشکلات دیگران را زشت شمرده و آن‌را محکوم و وعده عذاب الهى را مىدهد.
ارزش گره‌گشایی چقدر است؟
مرحوم کلینی در حدیثی از امام جعفر صادق (ع) نقل می‌کند که شگفت‌آور است. ابان بن تغلب می‌گوید: از امام صادق (ع) شنیدم که فرمود: هرکس خانه خدا را طواف کند، خداوند عزوجل ۶ هزار حسنه برای او می‌نویسد و ۶ هزار گناه از او می‌آمرزد و ۶ هزار درجه به وی عطا می‌فرماید و ۶ هزار حاجت از او برآورده می‌سازد. سپس فرمود: «قَضَاءُ حَاجَهِ الْمُؤْمِنِ أَفْضَلُ مِنْ طَوَافٍ وَ طَوَافٍ حَتَّى عَدَّ عَشْراً»؛ گره‌گشایی از کار یک مؤمن، ۱۰ برابر این طواف فضیلت دارد!
امام حسین (ع) در حدیثی، گره‌گشایی از مشکل مردم را از نعمت‌های الهی می‌داند و می‌فرماید: «اعْلَمُوا أَنَّ حَوَائِجَ النَّاسِ إِلَیْکُمْ مِنْ نِعَمِ اللَّهِ عَلَیْکُمْ فَلَا تَمَلُّوا النِّعَمَ فَتَتَحَوَّلَ إِلَى غَیْرِکُم»؛ بدانید نیازمندی‌هاى مردم که (به شما مراجعه مى‌کنند) از نعمت‌هاى الهى است؛ پس از نعمت‌ها خسته نشوید وگرنه این وظیفه خدمت‌رسانى به دیگران واگذار خواهد شد.
این ۲ روایت تنها بخش کوچکی از منابع دینی در خصوص رفع نیاز‌ها و حاجات مردم است که تأمل در آنها می‌تواند منجر به تشویق و ترغیب افراد به این کار خداپسندانه شود. خوشا به سعادت افرادی که همواره در حال خدمت رسانی به بندگان خدا هستند و در این راه نیز خسته و ملول نمی‌شوند.
با این حال گاهی اوقات ممکن است برای ما پیش آمده باشد که از تکرار تقاضا‌ها و درخواست‌های اطرافیانمان خسته و ناراحت شویم یا حتی غُر هم بزنیم که این دیگر چه وضعی است؟! مشکل‌گشا کیلو چند؟! اما از این نکته غافل هستیم که رفع حاجات مردم، نعمتی از سوی خداوند متعال است، در حالی که با این‌گونه واکنش‌های منفعلانه عملاً در برابر نعمت الهی ناشکری می‌کنیم.
اگر کسی در این راه احساس ملالت و خستگی کند و از کوره در برود، بی‌شک (بنا به آن روایت مذکور) خداوند زمینه این خدمت رسانی را از او می‌گیرد و به بنده دیگری می‌دهد. در مقابل اگر در جامعه‌ای که حس و عاطفه نوع دوستی زنده باشد و مردم نسبت به هم، تعاون و همدردی داشته باشند، رحمت الهی بر سرشان می‌بارد و در آخرت هم از عنایت خاص پروردگار برخوردار خواهند شد.
لذا این نکته ضروری است، افرادی که در چنین جایگاهی قرار دارند به ویژه مسؤولان و صاحبان قدرت بدانند که این منصب امانتی است که خدای متعال به آنان داده و سزاوار است که در این راه از هیچ گونه تلاشی دریغ نکنند و به نحو شایسته و بایسته به وظیفه خودشان عمل کنند.
مصادیق گره گشایی
روایات مربوط به مصادیق گره گشایی از مشکلات دیگران به چند گروه قابل دسته‌بندی می‌باشد:
گروه اول آن دسته از روایاتی است که به گره‌گشایی از مشکلات مربوط به نیازهای اولیه محرومان و نیازمندان از جمله خوراک، پوشاک، مسکن و ازدواج تأکید می‌نماید.
از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) روایت شده است:
«بهترین اعمال در پیشگاه خدا، خنک نمودن جگرهاى تشنه آتشین و داغ و سیر کردن شکم هاى گرسنه است. به خدایى که جان محمّد در دست قدرت اوست ایمان نیاورده است به من بنده اى که سیر بخوابد و برادر مؤمن یا همسایه اش گرسنه باشد».[ «مِنْ أَفْضَلِ الْأَعْمَالِ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِبْرَادُ الْأَفْئِدَهِ الْحَارَّهِ وَ إِشْبَاعُ الْأَکْبَادِ الْجَائِعَهِ وَ الَّذِی نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِیَدِهِ لَا یُؤْمِنُ بِی عَبْدٌ یَبِیتُ شَبْعَانَ وَ أَخُوهُ أَوْ قَالَ جَارُهُ الْمُسْلِمُ جَائِع »، إرشاد القلوب إلى الصواب، ج ۱، ص ۱۴۶٫]
همچنین حضرت فرمودند:
«من احب الاعمال الی الله عزوجل ادخال السرور علی المؤمن؛ اشباع جوعته او تنفیس کربته؛ او قضاء دینه»[ الکافی، ج۲، ص۲۹۱٫]؛ «از با ارزش‌ترین کارها نزد خداوند متعال، شاد کردن مؤمنین است؛ مثل سیر نمودن آنها، یا نجات دادن آنان از سختی‌ها و گرفتاری‌ها، یا پرداخت بدهی آنها».
در خصوص گره‌گشایی از مشکل پوشاک نیز پیشوای ششم، امام جعفر صادق(علیه السلام) فرمود:
«هر کس به مؤمن برهنه‌ای لباس بپوشاند، خداوند از پیراهن ابریشم بافت بهشت (استبرق) بر او بپوشاند و آن کس که مؤمن غیر نیازمندی را لباس بپوشاند، پیوسته در حفاظت الهی است تا زمانی که نخی از آن لباس باقی باشد».[ اصول کافی، ج ۲، ص ۲۰۵، ح ۵٫] برآوردن نیاز مسکن دیگران نیز یکی از موارد مهم گره گشایی شمرده می‌شود و این عمل، در دین مقدس اسلام، جایگاه ممتازی دارد.
امام زین العابدین (علیه السلام) فرمود:
هر کس نیازی از نیازهای برادر مؤمنش را برآورد…، خداوند [رسیدن به] صد حاجت او را مقدر می کند که یکی از آنها بهشت است. کسی که مؤمنی را به همسری درآورد تا همدم او و مایه آرامشش باشد، خداوند در قبرش کسی را که از همه اهلش نزد او محبوب تر باشد، همدم او می گرداند.
گروه دوم از روایات به گره گشایی با ارائه خدمات عمومی تأکید می کند. از مصداق های گره گشایی، انجام خدمات عمومی مانند آتش نشانی، پاکیزگی شهرها، ساخت سد، پل، بیمارستان، ساخت زائرسراها و حفر قنات های آب است.
حدیث از امام سجاد (علیه السلام) از پدر بزرگوارش از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) درباره گره گشایی از کار مردم چنین نقل می کند: «هر کس طغیان آب یا آتشی را از گروهی از مسلمانان باز دارد، بهشت بر او واجب می شود.
