مناجات خمس عشر چیست؟

امیدواریم از خواندن این مطلب، ((مناجات خمس عشر چیست؟)) لذت ببرید و برایتان مفید باشد،از همراهی شماسپاسگذاریم.

مناجات خمس عشر، مجموعه دعاهای پانزده‌گانه‌ای که از امام سجاد (ع) نقل شده است. این دعاها، در کتاب‌های صحیفه سجادیه، بحارالانوار و مفاتیح الجنان نقل شده است. محور این مناجات‌ها مباحث اخلاقی و عرفانی است. در شرح این مناجات خمس عشر کتاب‌هایی نوشته شده است.

زبان دعا از عناصر مشترک و مهم همۀ‏ انسان ‏ها و فرهنگ ‏ها است و جایگاه ویژه ‏ای در فرهنگ شیعی دارد. این زبان مبارک، منشأ فطری و تاریخی به قدمت تاریخ انسان دارد و ترجمان دعای حقیقی بوده و ارتباط ویژه و مقدّسی بین فقیر محض و غنی مطلق برقرار می ‏کند. پس، هر دعایی که در این راستا و هماهنگ با فطرت انسانی باشد، خواندن آن جایز است.

سند مناجات خمس عشر

علامه مجلسی می‌گوید: «این مناجات را در برخی از کتاب‌های اصحاب دیدم که از امام سجاد (ع) روایت کرده‌اند»؛وَ مِنْهَا الْمُنَاجَاهُ الْخَمْسَ عَشْرَهَ لِمَوْلَانَا عَلِی بْنِ الْحُسَینِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیهِمَا وَ قَدْ وَجَدْتُهَا مَرْوِیهً عَنْهُ (ع) فِی بَعْضِ کُتُبِ الْأَصْحَابِ رِضْوَانُ اللَّهِ عَلَیهِمْ»؛ در حالی که ایشان نامی از آن کتاب‌ها نبرده و سند روایت را هم نقل نکرده است.

 شیخ حرّ عاملی نیز در «الصحیفه الثانیه السجادیه» این مناجات پانزده‌گانه را از دعاهای سجادیه دانسته و بدون هیچ تردیدی به امام سجاد (ع) نسبت داده است. چون مطالب و مفاهیم موجود در این مناجات‌ها با اصول و آموزه‌های قرآنی و دعاهای مأثور دیگر موافق است، خواندن آن اشکالی ندارد.

معرفی دعاهای ۱۵ گانه خمس عشر

در این مناجات، امام سجاد در طی ۱۵ روز متوالی برای عاقبت بخیری هر یک از بندگان خدا دعا کرده و به راز و نیاز ( مناجات) با خداوند کریم و بخشنده می پردازد. این دعاهای ۱۵ گانه مناجات خمس عشر امام سجاد (ع) شامل موارد ذکر شده در زیر می باشند:

√ مناجات التائبین : راز و نیاز توبه کنندگان

√ مناجات الشاکین : راز و نیاز شاکیان

√ مناجات الخائفین: راز و نیاز ترسیدگان

√ مناجات الراجین: راز و نیاز امیدواران

√ مناجات الراغبین : راز و نیاز دلدادگان

√ مناجات الشاکرین: راز و نیاز شاکران

√ مناجات المطیعین : راز و نیاز فرمانبران

√ مناجات المریدین : راز و نیاز ارادتمندان

√ مناجات المحبین: راز و نیاز دوستداران

√ مناجات المتوسلین : راز و نیاز توسل کنندگان

√ مناجات المفتقرین : راز و نیاز نیازمندان

√ مناجات العارفین : راز و نیاز عارفان

√ مناجات الذاکرین : راز و نیاز یادکنندگان

√ مناجات المعتصمین : راز و نیاز پناهجویان

√ مناجات الزاهدین : راز و نیاز پارسایان

بنا بر گفته عبدالله جوادی آملی برای نظم و ترتیب در خواندن مناجات های خمس عشر، عالمان اخلاق دین باید تاملی بیشتری کرده و آن ها را ساماندهی کنند. به طور مثال مناجات خمس عشر در ترتیب کنونی آن از دعای مخصوص تائبین شروع شده و به مناجات زاهدین ختم می شود؛ در حالی که ۱۵ دعای موجود در این مناجات را بخواهیم از نظر منزل آن مرحله بندی کنیم باید مناجات زاهدین را جزو نخستین دعاهای خمس عشر به حساب بیاوریم.

علت این کار زهد انسان بعد از توبه برای رهایی از رذایل و دستیابی به فضایل است؛ که بالاترین و عالی ترین مرتبه فضیلت انسان ، «حب لقاء الله» می باشد. لذا وظیفه عالمان اخلاق مانند فقیه کارشناس، استنباط منطقی از درجات سیر و سلوک از ادعیه و مناجات‌ها و ساماندهی مراحل و مراتب ادعیه با بررسی های کارشناسانه خود می باشد.

فضیلت قرائت دعاهای پانزده گانه خمس عشر

بنا به گفته محمد تقی مجلسی یکی از عالمان بزرگ و پدر علامه مجلسی : «شایسته است که سالک الی الله مداومت بر خواندن مناجات خمس عشر داشته باشد.» همچنین بنا به نقل قول هایی از شاگردان سید علی طباطبایی، ایشان در طول زندگی خود چندین سال مناجات خمس را به صورت مداوم قرائت می کردند و بر اثر خواندن دعاهای این مناجات زیبا از امام سجاد (ع) خداوند انوار بیشماری از حکمت، معرفت و محبت را بر قلب ایشان تابانده و در استجابت دعا بسیار تجربه خوبی بوده است.

از همین رو بسیار به بندگان و عبادت کنندگان توصیه می شود که مناجات خمس عشر را به صورت مداوم قرائت کرده تا از فضایل بیشمار آن در زندگی خود برخوردار شوید.

دعا آرام کننده دل و برآورده کننده حاجات است؛ لذا هر فرد در هر جایگاه و مرتبه ای که باشد می تواند خواسته و حاجت دل خود را با زبان دعا بیان کرده و برای طلب بخشش و برآورده کردن حاجت با خداوند از این طریق ارتباط برقرار کنند.

نمونه ای از مناجان خمس عشر :مناجاه الذاکرین

راز و نیاز ذاکران ‏

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

إِلَهِی لَوْ لا الْوَاجِبُ مِنْ قَبُولِ أَمْرِکَ لَنَزَّهْتُکَ مِنْ [عَنْ‏] ذِکْرِی إِیَّاکَ عَلَى أَنَّ ذِکْرِی لَکَ بِقَدْرِی لا بِقَدْرِکَ وَ مَا عَسَى أَنْ یَبْلُغَ مِقْدَارِی حَتَّى أُجْعَلَ مَحَلا لِتَقْدِیسِکَ وَ مِنْ أَعْظَمِ النِّعَمِ عَلَیْنَا جَرَیَانُ ذِکْرِکَ عَلَى أَلْسِنَتِنَا وَ إِذْنُکَ لَنَا بِدُعَائِکَ وَ تَنْزِیهِکَ وَ تَسْبِیحِکَ إِلَهِی فَأَلْهِمْنَا ذِکْرَکَ فِی الْخَلاءِ

وَ الْمَلاءِ وَ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ الْإِعْلانِ وَ الْإِسْرَارِ وَ فِی السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ آنِسْنَا بِالذِّکْرِ الْخَفِیِّ وَ اسْتَعْمِلْنَا بِالْعَمَلِ الزَّکِیِّ وَ السَّعْیِ الْمَرْضِیِّ وَ جَازِنَا بِالْمِیزَانِ الْوَفِیِّ إِلَهِی بِکَ هَامَتِ الْقُلُوبُ الْوَالِهَهُ وَ عَلَى مَعْرِفَتِکَ جُمِعَتِ الْعُقُولُ الْمُتَبَایِنَهُ.

فَلا تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ اِلّا بِذِکْرَاکَ وَ لا تَسْکُنُ النُّفُوسُ اِلّا عِنْدَ رُؤْیَاکَ أَنْتَ الْمُسَبَّحُ فِی کُلِّ مَکَانٍ وَ الْمَعْبُودُ فِی کُلِّ زَمَانٍ وَ الْمَوْجُودُ فِی کُلِّ أَوَانٍ وَ الْمَدْعُوُّ بِکُلِّ لِسَانٍ وَ الْمُعَظَّمُ فِی کُلِّ جَنَانٍ وَ أَسْتَغْفِرُکَ مِنْ کُلِّ لَذَّهٍ بِغَیْرِ ذِکْرِکَ وَ مِنْ کُلِّ رَاحَهٍ بِغَیْرِ أُنْسِکَ وَ مِنْ کُلِّ سُرُورٍ بِغَیْرِ قُرْبِکَ وَ مِنْ کُلِّ شُغْلٍ بِغَیْرِ طَاعَتِکَ إِلَهِی أَنْتَ قُلْتَ وَ قَوْلُکَ الْحَقُّ یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا اذْکُرُوا اللهَ ذِکْرا کَثِیرا

وَ سَبِّحُوهُ بُکْرَهً وَ أَصِیلا وَ قُلْتَ وَ قَوْلُکَ الْحَقُّ فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ فَأَمَرْتَنَا بِذِکْرِکَ وَ وَعَدْتَنَا عَلَیْهِ أَنْ تَذْکُرَنَا تَشْرِیفا لَنَا وَ تَفْخِیما وَ إِعْظَاما وَ هَا نَحْنُ ذَاکِرُوکَ کَمَا أَمَرْتَنَا فَأَنْجِزْ لَنَا مَا وَعَدْتَنَا یَا ذَاکِرَ الذَّاکِرِینَ وَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.