فطریه چیست و به چه کسانی تعلق میگیرد؟

«فطره» در لغت چند معنا دارد که مهم‏ترین آنها، خلقت و اسلام است. در اصطلاح عبارت است از: «زکاتى که هر مسلمان براى خود و هر کس که نان خور او محسوب مى‏شود، به مستحق مى‏پردازد». زمان اداى آن مغرب روز آخر ماه رمضان تا ظهر روز عید فطر است.

با توجه به اینکه پرداخت این نوع حق مالى، باعث سلامت جسم(خلقت) و روح مى‏شود، آن را زکات بدن یا فطره مى‏نامند. شاید وجه تناسب آن با معناى اسلام، این باشد که زکات فطره مقتضاى اسلام است؛ از این رو کسى که پیش از غروب شب عید فطر مسلمان شود، تکلیف از او ساقط نمى‏شود.

فطریه چیست؟

پرداخت زکات فطره (یا همان فطریه) بر هر مسلمانان عاقل و بالغ که توانایی گرفتن روزه را دارد و همچنین معذورین و همچنین کسانی که عمدا روزه خود را خورده اند، واجب است.

علت فطریه دادن چیست؟

«پاسخ: «زکات فطره» به اتفاق شیعه و سنی، واجب است و در متون دینی برای آن، فلسفه و فواید متعددی برشمرده است که مهم‌ترین آنها عبارت است از:

۱- دادن زکات فطره باعث قبولی و تمامیت روزه می‌شود. در روایتی از امام صادق (ع) اینگونه آمده است:

عن أبی بصیر و زراره قالا: قال أبو عبدالله(علیه السلام): « إن من تمام الصوم إعطاء الزکاه – یعنی الفطره – کما أن الصلاه علی النبی صلی الله علیه وآله من تمام الصلاه لأنه من صام ولم یؤد الزکاه فلا صوم له إذا ترکها متعمدا، ولا صلاه له إذا ترک الصلاه علی النبی صلی الله علیه وآله، إن الله عز وجل قد بدأ بها قبل الصلاه…

امام صادق علیه السلام فرمود: همانا دادن زکات فطره از جمله عوامل تمام‌کننده و کمال‌بخش روزه است همانگونه که صلوات بر پیامبر (ص) از جمله عوامل تمام کننده نماز می‌باشد. چرا که هر کس روزه بگیرد ولی زکات فطره را عمدا ترک کند و ادا نکند پس مانند آن است که روزه‌ای نگرفته است همانگونه که هر گاه کسی نماز بگذارد ولی صلوات بر پیامبر(ص) نفرستند مانند آن است که نماز نگذاشته است…»

این مطلب هم میتواند برای شما مفید باشد:حکم نماز مسافر چیست؟

۲- دادن زکات فطره موجب حفظ انسان از مرگ در آن سال می‏‌شود. در روایتی از امام صادق (ع) این چنین آمده است:

عَنْ مُعَتِّبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ(ع) قَالَ: اذْهَبْ فَأَعْطِ عَنْ عِیَالِنَا الْفِطْرَهَ- وَ عَنِ الرَّقِیقِ وَ اجْمَعْهُمْ وَ لَا تَدَعْ مِنْهُمْ أَحَداً- فَإِنَّکَ إِنْ تَرَکْتَ مِنْهُمْ إِنْسَاناً تَخَوَّفْتُ عَلَیْهِ الْفَوْتَ- قُلْتُ وَ مَا الْفَوْتُ قَالَ الْمَوْتُ.

امام صادق به من فرمود از جانب اهل و عیالت زکات فطره را ادا کن و همه را در نظر بگیر و از آنها کسی را فراموش نکن چرا که اگر فردی از آنها را ترک کنی من بر فوت او خوف دارم. راوی می‌گوید عرض کردم منظور از فوت چیست؟ حضرت فرمود: مرگ.

۳- دادن زکات فطره باعث سلامتی جسم و پاکسازی روح از رذایل اخلاقی است. در روایتی در تفسیر آیه شریفه «قد افلح من زکیها» آمده است: منظور از تزکیه زکات فطره است.

مصرف زکات فطره

 زکات فطره را بنابر احتیاط واجب باید فقط به فقرا و مساکین بدهند مشروط بر این که مسلمان و شیعه دوازده امامی باشند و به اطفال شیعه که نیازمند هستند نیز می توان فطره داد، خواه به مصرف آنها برسانند یا از طریق ولی طفل به آنها تملیک کنند.

فقیری که فطره می گیرد لازم نیست عادل باشد، ولی احتیاط واجب آن است که به شرابخوار و کسی که آشکارا معصیت کبیره می کند فطره ندهند و همچنین به کسانی که فطره را در معصیت خداوند مصرف می کنند.

مصرف زکات فطره از دید مقام معظم رهبری

س: آیا زکات فطره را مى‏توان به خانواده فقیر غیر متدین داد؟

ج) در زکات فطره، عدالتِ گیرنده لازم نیست؛ ولى به کسى که آشکارا گناه کبیره انجام مى‏دهد، بنابر احتیاط نباید زکات فطره داد.

س: آیا پدر مى‏تواند زکات فطره را به فرزند دانشجوى خود که محتاج است، بدهد؟

ج) اگر فرزندان فقیر باشند، پدر و مادر باید مخارج واجب آنان را بپردازند و نمى‌توان چیزى از زکات فطره را بابت مخارج زندگى به آنها داد ولى براى اداى دین و یا مایحتاجى که تأمین آن بر پدر واجب نیست اشکال ندارد.

س: آیا جایز است زکات فطره را به عنوان هدیه، به خویشاوندان آبرومند و مستحق داد؟

ج) میتواند به عنوان هدیه بدهد و لازم نیست به او بگوید زکات فطره است؛ ولى باید در نیت قصد زکات کند.

س: کسى که سید نیست، میتواند فطره را به سید بدهد؟

ج) خیر، جایز نیست.

س: آیا جایز است زکات فطره را در امور فرهنگى و مذهبى که باعث نشر معارف دین میشود صرف کرد؟

ج) صرف زکات فطره در راه نشر معارف دین اشکال ندارد؛ ولى بهتر است آن را به فقیر بدهند.

س: همسرم از سادات مى‌باشند با توجه به اینکه فطریه ایشان به عهده اینجانب مى‌‌باشد و من نیز سیّد نیستم و با عنایت به اینکه فطریه سادات جداگانه دریافت مى‌شود آیا فطریه مربوط به همسرم را در محل فطریه سادات باید قرار داد؟

ج) ملاک در پرداخت فطریه معیل (پرداخت کننده فطریه) است نه عیال، بنابراین شما نمى‌توانید فطریه خود را به سیّد بپردازید هر چند همسر شما از سادات باشد.

س: آیا فطریه را به سادات فقیر مى‌توان داد؟

ج) غیر سادات نمى‌توانند به سادات فطریه پرداخت نمایند.

س: اگر شخصى وضع مالى خوبى ندارد و براى مداواى بیمارى دختر بچه‌اش که هزینه زیادى دارد نیازمند پول است، آیا زکات فطره به او تعلق مى‌گیرد؟ و اگر بعداً معلوم شود که اصلاً او مستحق نبوده حکم چیست؟

ج) اگر فقیر است، زکات فطره بر او واجب نیست و مى‌توانید زکات خود را به او بدهید و اگر بفهمید فقیر نبوده چنانچه مالى را که به او داده‌اید از بین نرفته باشد، مى‌توانید پس بگیرید و به مستحق بدهید و اگر نتوانید پس بگیرید، باید از مال خودتان فطره را بدهید.

فطریه به چه کسانی تعلق میگیرد؟