وقتی که پای چیزهایی مانند قدرت و برتری هوایی به میان می آید، نیازی به فکر کردن نیست زیرا همه قدرت های برتر جهان در این زمینه را می شناسند. نیروهای هوایی برتر دنیا، دستکم آنقدر مطمئن هستند که اگر در حال رفتن به میدان نبرد نباشند، خطر مرگ از آسمان آن ها را تهدید نمی کند. برای مثال، بخش زیادی از قدرت ارتش ایالات متحده مختص نیروی هوایی این کشور است که حرف اول را در جهان می زند. نیروهای زمینی و دریایی این کشور می دانند که از پشتیبانی قدرتمندترین نیروی هوایی جهان برخوردارند، از این رو می دانند که حملات هوایی نمی تواند تهدیدی برای جان آن ها باشد. اما برخی از کشورها چنین شرایطی ندارند و به دلیل ضعف نیروی هوایی خود همواره بدترین تلفات یا سوانح را تجربه می کنند.
برخی از آن ها به جنگ می روند و بدون این که به نیروی هوایی خود فکر کنند، نیروهای پیاده را به میدان نبرد می فرستند. اگر قدرت نیروی هوایی را در اولویت قرار ندهیم، به جنگ رفتن در قرن ۲۱ یک ایده ترسناک بوده و عواقب هولناکی خواهد داشت. در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با ضعیف ترین نیروهای هوایی جهان آشنا کنیم که علیرغم ظاهر قدرتمند خود، به دلیل قدیمی بودن تجهیزات، آموزش ضعیف، نبود بودجه و یا اهمیت بسیار کم نسبت به زندگی شهروندان بدترین نیروی هوایی را دارند. لازم به ذکر است که این کشورها، آن دسته از کشورهایی که اصولاً نیروی هوایی نداشته و یا در مورد قدرت نیروی هوایی خود گزافه گویی نمی کنند را شامل نمی شود.
۹- کانادا
شاید قابل باور نباشد که یکی از نزدیک ترین و جدی ترین متحدان ایالات متحده-که قدرتمندترین نیروی هوایی جهان را در اختیار دارد- در این فهرست قرار بگیرد اما شرایط نیروی هوایی این کشور اصلاً خوب نیست. ناوگان هلی کوپترهای نظامی Ch-124 Sea King این کشور در شرایط بسیار بدی قرار داشت به نحوی که آماده پرواز کردن هر کدام از آن ها به بیش از ۱۰۰ ساعت کار نیاز داشت. بیش از ۲۰ سال طول کشید تا این هلی کوپترها با هلی کوپترهایی پردردسرتر به نام Sikorsky CH-148 Cyclone جایگزین شوند. اما ضعف ناوگان هلی کوپترهای کانادا به همین جا ختم نمی شود.
بخش زیادی از نیروی هوایی سلطنتی کانادا از هلی کوپترهای Bell CH-146 Griffon تشکیل شده است که به ایجاد گردن درد شدید و مداوم برای خلبانانی که آن را هدایت می کنند شناخته می شود. ظاهراً کانادا از گذشته نیز درس نمی گیرد و جاستین ترودو، نخست وزیر کنونی کشور نیز در حالی قصد دارد جنگنده های F/A-18 Super Hornet را جایگزین ناوگان جنگنده های قدیمی CF-18 که توسط پدرش در دهه ۱۹۷۰ خریداری شده بود کند که رقبای این کشور در جهان غرب در حال بروزسازی جنگنده های F-35 خود هستند.
۸- چین
بله می دانستیم که با دیدن نام چین در این فهرست با خود خواهید گفت: «مزخرفه!». اما باید گفت که در حال حاضر ناوگان نیروی هوایی چین در شرایطی نیست که بتواند با قدرت های جهانی در این عرصه رقابت کند و این کشور تا سال ۲۰۳۰ به چنین جایگاهی دست نخواهد یافت. نیروی هوایی چین تعداد کمی هواپیمای اخطار سریع و هواپیماهای سوخت رسان دارد. بسیاری از ناوگان های هوایی این کشور تحت لیسانس یا کپی هایی از سیستم های نبرد هواپیماهای متعلق به دیگر کشورها هستند. جنگنده چینی Chengdu J-20 که در مورد آن تبلیغات بسیاری می شد نیز با موتوری بسیار ضعیف وارد تولید انبوه شد که تمامی توانایی های پنهانکاری این جنگنده را خنثی کرده و عملکرد آن به عنوان یک جنگنده نسل پنجمی را تضعیف خواهد کرد.
این جنگنده به هیچ عنوان نمی تواند در دل دومین نیروی دارای قدرت هوایی در جهان، نیروی دریایی ایالات متحده، ترسی ایجاد کند. جدای از این، چین در دهه های اخیر با نیروی هوایی خود کاری به جز ارعاب و چنگ و دندان نشان دادن به کشورهای همسایه ضعیف تر خود نکرده است. در تاریخ ارتش آزادی بخش خلق چین نیز نیروی هوایی نقش چندانی نداشته است. نیروی هوایی چین در جنگ این کشور با هند و ویتنام هیچ نقش موثری نداشت که حتی در قرن بیستم نیز قابل توجیه نبود. حتی در جنگ کره، بحران تنگه تایوان و جنگ ویتنام که از ناوگان هوایی استفاده شد نیز نبود هیچگونه دکترین مشخص و منظم نبرد هوایی و سرمایه گذاری در این عرصه به شکست هایی سنگین و درس هایی بزرگ برای ارتش آزادی بخش خلق چین منجر گردید.
در واقع رهبران چین پس از جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ بود که به طور واقعی تصمیم به تقویت نیروی هوایی خود گرفتند؛ چه از لحاظ تکنولوژی و چه سرمایه گذاری. اما چین هنوز راه زیادی در پیش دارد تا بتواند یکی از قوی ترین نیروی هوایی های جهان را داشته باشد.
۷- یونان
در آموزش های نیروی هوایی یونان حوادث بسیاری رخ می دهد. بعد از این که یک جنگنده میراژ ۲۰۰۰ یونانی در آوریل ۲۰۱۸ در دریای اژه سقوط کرد، گزارشی که توسط مقامات نیروی هوایی کشور تهیه شد نشان می داد که بین سال های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۸ بیش از ۱۲۵ نفر در حوادثی اینچنینی در حین تمرینات نظامی جان خود را از دست داده اند. از وقتی که بحران بدهی دولت یونان و سقوط اقتصاد کشور رخ داد، ارتش کشور نیز در زمینه هزینه کردن بسیار محتاط شده است. هر گاه وقت آن می رسد که یک جنگنده یونانی برای رهگیری کردن جنگنده های ترکیه به خود تکانی بدهد، مقامات نیروی هوایی به این نتیجه می رسند که بهتر است هزینه این کار را در جایی دیگر خرج کنند.
به همین دلیل است که ترکیه سالی هزار بار حریم هوایی این کشور را نقض کرده و براحتی جنگنده های یونانی را رهگیری می کند. و یونانی ها نیز کار خاصی نمی توانند در این مورد بکنند جز این که به دلیل تجهیزات قدیمی و ضعیف خود و به دلیل نداشتن بودجه کافی، این تحقیرها را نادیده بگیرند. ترکیه نیز مانند بسیاری از دیگر کشورهای عضو ناتو بزودی ناوگانی از جنگنده های فوق پیشرفته F-35 را تحویل خواهد گرفت در حالی که یونان -که از قضا از متحدان ناتو نیز هست اما ترکیه اهمیتی به این موضوع نمی دهد- در بهترین حالت می تواند از جنگنده های F-16 و در بدترین شرایط از جنگنده های قدیمی F-4 Phantom برای رهگیری آن ها استفاده نماید.
۶- اوکراین
اوکراین مشکلات بزرگی با همسایه قدرتمند خود، روسیه، دارد. ولادیمیر پوتین نیز که نمی خواهد اجازه دهد جدایی از اوکراین به همین سادگی رخ دهد، سعی می کند از هر فرصتی برای آزار، ارعاب و دست انداختن اوکراین استفاده کرده و مقامات اوکراین نیز تاکنون نتوانسته اند پاسخی درخور به این تحرکات بدهند. جدایی طلبان تحت حمایت روسیه با آزادی و امنیت تمام در منطقه شرقی دونباس به انجام عملیات علیه نیروهای ارتش اوکراین پرداخته و هرگاه نیروی هوایی اوکراین می خواهد وارد عمل شود نیز تنها دو نتیجه حاصل می شود: یا غیرنظامیان کشته می شوند و یا هواپیماها در حین عملیات توسط سیستم های ضد هوایی روسیه که در اختیار جدایی طلبان قرار گرفته، مورد اصابت قرار می گیرند.
گاهی اوقات نیز بدون دخالت دشمن، هواپیماهای این کشور سقوط می کنند، همان اتفاقی که در سقوط جنگنده Su-27 در سال ۲۰۱۸ در غرب اوکراین رخ داد و باعث کشته شدن یک افسر بلند پایه گارد ملی هوایی کالیفرنیا شد. این حادثه زمانی رخ داد که خلبان در حال آشنا سازی این افسر آمریکایی با توانایی های جنگنده مذکور بود. در واقع مواردی دیگر از سقوط جنگنده Su-27 نیز رخ داده که از آن میان به سقوط یک فروند از آن در یک نمایش هوایی اشاره کرد که باعث مرگ ۸۳ نفر شد. این سقوط ها نتیجه تعمیر و نگهداری ضعیف، آموزش ناکافی و/یا بی ملاحظگی و ماجراجویی در پرواز بوده است. از همه بدتر این که نیروهای هوایی اوکراین چنان قدیمی و فرسوده است که بعد از سقوط اتحاد جماهیر شوروی به حال خود رها شد.
قالب های قدیمی این هواپیماها هیچ شانسی در برابر موشک های زمین به هوای پیشرفته ای که در اختیار جدایی طلبان است ندارند. روسیه هنگام الحاق کریمه به خاک خود بیش از ۴۵ فروند هواپیمای Su-29 اوکراینی که در این منطقه مستقر بودند را نیز صاحب شد که شاید بتوان گفت در نهایت لطفی در حق دولت اکراین و خلاص کردن این کشور از دست بخشی از ناوگان فرسوده و ناکارآمد آن بوده است.
۵- پاکستان
در هر فهرستی که از کشورهای پرادعا در زمینه نظامی تهیه شده است، پاکستان همواره در رتبه های بالا قرار داشته است به خصوص وقتی که پای رقابت با دشمن دیرینه این کشور یعنی هند در میان بوده باشد. پاکستان کشور همسایه خود را یک تهدید وجودی می بیند و علیرغم کاهش خصومت های بین دو کشور از زمان به قدرت رسیدن عمران خان، اما به نظر نمی رسد که به این زودی ها روابط حسنه ای بین دو کشور برقرار گردد. پاکستان تاکنون ۴ جنگ بزرگ با هند داشته و همه آن ها را بازنده بوده است. در این میان تقویت قابل توجه نیروی هوایی، می تواند از شکست در درگیری های احتمالی بعدی با هند جلوگیری نماید. مطالعات و آمارها نشان می دهند که نیروی هوایی هند هنوز هم از هر جهتی بر نیروی هوایی پاکستان برتری مطلق دارد.
تا همین اواخر پاکستان هیچ تلاشی برای تقویت و روزآمد کردن ناوگان هوایی خود نداشت. اخیراً پاکستان در مشارکت با چین توانسته نسخه ای بر اساس هواپیمای F-16 بسازد که JF-17 Thunde نامگذاری شده و بخش قابل توجهی از ناوگان نیروی هوایی این کشور را تشکیل می دهد. اما این جنگنده آنقدر ضعیف و غیرکاربردی است که چین حتی زحمت به پرواز درآوردن آن را نیز به خود نداده است. به همین دلیل جنگنده مذکور خیلی زود لقب «جنگنده-۱۷ زباله» را به خود گرفت و پرواز با آن در سرعت های کم بسیار خطرناک توصیف شده است. این جنگنده نمی توانند به سرعت جنگند های قدیمی تر پاسکان برسد و بدون شک سرعت آن نیز قابل مقایسه با سرعت هواپیماهای هندی نخواهد بود.
سیستم آویونیک و سلاح هایی که در این جنگنده به کار می روند نیز با جنگنده های قدیمی دیگر کشور مطابقت ندارد، این در حالی بود که هدف اصلی از ساخت این جنگنده مطابقت داشتن این سیستم ها با جنگنده های قبلی عنوان شده بود. علاوه بر این افتضاح استراتژیک، نیروی هوایی پاکستان در زمینه تعداد کلی جنگنده ها و تعداد فروندهای قابل پرواز نیز بسیار ضعیف تر و عقب تر از همسایه متخاصم خود است. توانمندی و آموزش خلبانان نیروی هوایی پاکستان نیز با هند قابل مقایسه نخواهد بود.
۴- مکزیک
مکزیک بیش از یک دهه است که علیه کارتل های مواد مخدر می جنگد اما تنها چیزی که حاصل شده افزایش شدید درگیری ها بوده که این کشور را به «سوریه آمریکای جنوبی» تبدیل کرده است. در تمام این مدت، دولت مکزیک نه تنها در عرصه نیروی هوایی خود هیچ سرمایه گذاری انجام نداده بلکه نهایت تلاش خود را برای بازنشست کردن جنگنده های خود انجام داده است به نحوی که ارتش این کشور اکنون هیچ جنگنده عملیاتی ندارد. اگر چه هواپیمای جنگنده نمی تواند یک عامل بازدارنده حیاتی برای همسایگان متخاصم باشد اما کارتل های مواد مخدر فعال در این کشور که در جنگی تمام عیار با دولت هستند، از هواپیماهای کوچک برای نقض حریم هوایی کشور و قاچاق مواد مخدر استفاده می کنند که هزینه نبرد مداوم آن ها با دولت مکزیک و کارتل های رقیب را تامین می کند.
معدود هواپیماهای سبکی که اکنون قابل استفاده هستند نیز نه به اندازه کافی سریع بوده و نه آن قدر ارتفاع می گیرند که بتوانند با هواپیماهای مورد استفاده قاچاقچیان رقابت داشته باشند. بدین ترتیب نیروی هوایی مکزیک نیز مانند افغانستان تمام توان خود را در عرصه استفاده از پهپادها، هواپیماهای تهاجمی سبک و نقل و انتقال سربازان به کار گرفته است. این ناکارآمدی باعث ناراحتی همسایگان شمالی کشور و به خصوص ایالات متحده شده که دفاع از نیمکره شمالی را یک مسئله چند بعدی می بیند. بدون قدرت نیروی هوایی مکزیک، ایالات متحده یک ضعف را در بیخ گوش خود خواهد داشت. بدین ترتیب کارشناسان بر این باورند که در صورت حمله خارجی، ارتش و به خصوص نیروی هوایی مکزیک توان دفاع از کشور خود را نخواهند داشت.
۳- عربستان سعودی
علیرغم ناکامی ۱۷ ساله در شکست طالبان در افغانستان در ابعاد زمینی، ایالات متحده از یک چیز اطمینان حاصل کرده و آن قدرت مطلق نیروی هوایی این کشور و موثر بودن حملات آن است. قدرت نیروی هوایی ایالات متحده باعث شده که این کشور بر میدان نبرد کنترل کامل و موثری داشته باشد. اما وقتی در مورد عربستان سعودی صحبت می کنیم جنگ طولانی مدت با سلاح های پیشرفته نتیجه ای معکوس را در پی داشته است. سال ۲۰۱۹ شروع شده و ائتلاف به رهبری عربستان در نبرد نیروهای حوثی در یمن خود را برای شکستی دیگر آماده می کند.
حمله این ائتلاف به یمن نه تنها این کشور فقیر را با بحران های انسانی بیشتر مواجه کرده بلکه آموزش های خارجی نیز هیچ تاثیری در بهتر شدن شرایط ائتلاف در این نبرد نداشته است. مشکل عربستان در زمینه هواپیماهای قدیمی و ناکارآمد نیست. این کشور جدیدترین و مدرن ترین هواپیماهای آمریکایی و بریتانیایی را در اختیار دارد اما ضعف آموزشی و مشکل در هدف گیری و انتخاب اهداف باعث شده که حملات هوایی این کشور در یمن با فاجعه های انسانی منتهی شده و در مواردی با مرگ تعداد زیادی از غیرنظامیان همراه باشد. برای مثال در دو نمونه حملات جنگنده های سعودی به یک اتوبوس مدرسه با ۴۰ کشته که همگی کودک بودند و حمله به یک مراسم خاکسپاری با ۱۵۵ کشته خشم جهانیان را برانگیخت.
۲- کره شمالی
طبیعی است که کره شمالی در رتبه بالای این فهرست قرار داشته باشد و تنها دلیلی که این کشور در صدر فهرست قرار نگرفته این است که این کشور هنوز به طور فعال وارد نبرد با کشوری دیگر نشده است. اگر چه کیم جونگ اون همواره از حمله به کره جنوبی یا استفاده از سلاح اتمی بر علیه ایالات متحده صحبت می کند اما دستکم در سال گذشته به خاطر علمی نکردن تهدیدات همیشگی خود برای یک سال دیگر، مورد تمجید قرار گرفت. با این وجود، او هنوز نیز برای حفظ صندلی خود به ارتش کشور وابسته است. اگر چه ارتش خلق کره شمالی را نمی توان ارتشی ترسناک و قدرتمند در نظر گرفت اما تاکتیک داشتن صدها سلاح توپخانه ای که به سمت کره جنوبی نشانه رفته اند تاکنون برای او خوب جواب داده است.
در این میان او هر کاری که بتواند و بخواهد با کره جنوبی بکند دستکم نمی تواند به نیروی هوایی خود متکی باشد. علت این است که نیروی هوایی او هنوز هم دقیقاً همان نیروی هوایی است که پدربزرگش کیم ایل سونگ استفاده کرده و در نبرد با نیروهای آمریکایی در جنگ کره به کار گرفته شد، بین سال های ۱۹۵۰ تا ۱۹۵۳ میلادی. بدین ترتیب در میان بخش های ارتش کره شمالی، نیروی هوایی این کشور از کمترین قدرت و تاثیرگذاری در جنگی احتمالی برخوردار خواهد بود. اگر چه تعداد هواپیماهای نیروی هوایی این کشور قابل ملاحظه است اما به دلیل قدیمی بودن، ضعف آموزشی پرسنل و عملیاتی نبودن هواپیماها، نیروی هوایی کره شمالی هیچ شانسی در برابر نیروی هوایی ایالات متحده و کره جنوبی نداشته و خیلی زود از میدان به در خواهد شد.
۱- سوریه
شاید اگر دولت سوریه حمایت نیروی هوایی روسیه را نداشت، جنگ داخلی در این کشور مسیر دیگری را طی کرده و با طولانی تر شدن این جنگ، غیرنظامیان بیشتری کشته یا بی خانمان می شدند. تقریباً تمامی قدرت های نظامی مجاور سوریه به طور روزانه حریم هوایی این کشور را نقض می کنند. نیروی هوایی اسرائیل، ترکیه و حتی دانمارک نیز وارد حریم هوایی سوریه می شوند و جنگنده های اسرائیلی و ترکیه نیز توانسته اند در نبرد هوایی براحتی جنگنده های سوخوی سوری که قدمت آن ها به ۵ دهه قبل باز می گردد را ساقط سازند.
خلبان بودن در نیروی هوایی سوریه نیز شغلی بسیار خطرناک است زیرا هواپیماهای این کشور هیچ شانسی در برابر سیستم های موشکی ضد هوایی ندارند به همین دلیل برای فرار از دست این سیستم ها وارد حریم هوایی کشورهای دیگر می شوند که در چند مورد آن اسرائیل آن ها را ساقط کرده است. همچنین نیروی هوایی این کشور، اولین بخشی بود که دونالد ترامپ به خاطر ادعای استفاده ارتش سوریه از سلاح شیمیایی مورد هدف موشک های خود قرار داد. ۱۶ ماه پس از شروع جنگ داخلی در سوریه که بعدها به جنگی کاملاً نیابتی تبدیل شد، یک خلبان نیروی هوایی سوریه جنگنده MiG-21 خود را به اردن برد. اما این تنها خلبانی سوری بود که فرار کرد و بقیه خلبانان گاه شده ۱۰۰ روز را در عملیات به سر برده اند.
