خمس چیست و به چه چیزی تعلق میگیرد؟

امیدواریم از خواندن این مطلب، ((خمس چیست و به چه چیزی تعلق میگیرد؟)) لذت ببرید و برایتان مفید باشد،از همراهی شماسپاسگذاریم.

خُمس در اصطلاح شرع، حقی است که خروج آن از مال، واجب بوده و به دو قمست تقسیم می‌شود که یک قسمت آن سهم امام علیه السلام است و قسمت دیگر آن سهم سادات می‌باشد که به توضیح آن می‌پردازیم.

خمس از نظر لغت و شرع یعنی چه؟

خمس از نظر لغت به معنای یک پنجم است و در شرع خمس عبارت است از اینکه هر مسلمانی که بالغ و عاقل باشد با شرایط و تفصیلی که بعداً بیان خواهیم کرد بر او لازم است که خمس هفت چیز را به عنوان حق واجب الهی بدهد و به طور کلی خمس دو قسمت می شود یک قسمت از آن خدا و پیامبر و اولی الامر (امام) است که با وجود امام معصوم سهم خدا و پیامبر نیز حق امام می باشد که از آن به سهم امام تعبیر می شود و قسمت دیگر آن حق سادات مستمند و درمانده است که به آن سهم سادات گفته می شود.

خمس از دیدگاه قرآن

خداوند در آیه زیر وجوب خمس و مصارف آن را به طور فشرده بیان نموده و اهمیّت آن را گوشزد کرده است.

«وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‏ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبى وَ الْیَتامی وَ الْمَساکِینِ وَ ابْنِ السَّبِیلِ إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَ ما أَنْزَلْنا عَلى عَبْدِنا»[۱]

(یعنی ای مؤمنان) بدانید که آنچه به شما غنیمت و فایده رسد (کم یا زیاد) خمس (یک پنجم) آن مخصوص خدا و رسول و خویشان او و یتیمان و فقیران و در راه ماندگان است اگر یتیمان به خدا و آنچه بر بنده خود نازل کرده ایم دارید.

اگر چه متعارف از غنیمت چیزی است که در جنگ از دشمن به دست می آید ولی با توجه به گفتار اهل لغت که غنیمت را مطلق سود گرفته اند و بر حسب روایات فراوانی که از پیغمبر اکرم و ائمه ـ علیهم السّلام ـ رسیده آیه خمس شامل فوائد و سودهای دیگر نیز می گردد چنانکه پیغمبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود: «وَ اخراجُ الخُمسِ مِنْ کلِّ مایَملِکُهُ اَحَدٌ مِنَ‌ النّاس» یعنی خمس از هر چه انسان مالک شود اخراج می گردد.

و شخصی از موسی ابن جعفر ـ علیهما السلام ـ پرسید از چه چیز خمس باید داده شود؟ فرمود«فی کُلِّ ما اَفادَ النّاسُ مِنْ قَلیلٍ اَوْ کَثیرٍ» یعنی در هر چیزی که مردم فائده برند کم باشد یا زیاد (باید خمس آن داده شود).

با در نظر گرفتن روش رسول اکرم و امامان معصوم ـ علیهم السّلام ـ که خمس را از امور دیگری غیر از غنیمت های جنگی نیز می گرفته اند و موارد فراوانی که نقل شده رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ به دادن خمس امر می کرد از جمله آن حضرت به طایفه بنی قیس نوشت «فَاَنتُم اِنْ اَقَمْتُمُ الصَّلوهَ و آتَیتُم الزَّکوهَ و اَعطَیتُم سهمَ اللهِ و الصفِی فَاَنتُمْ آمِنونَ» یعنی اگر شما نماز را به پا دارید و زکات و خمس بدهید در امانید.

و آن حضرت همچنان که افرادی را برای جمع آوری زکات می فرستاد برای گرفتن خمس نیز مأمورینی را اعزام می فرمود چنانکه علی ـ علیه السلام ـ را به یمن اعزام داشت و دستور داد خمس را از آنها بگیرد. و مردی از بنی اسد را نیز مأمور گرفتن خمس کرد. لذا جای تردید باقی نمی ماند که مقصود از آیه خمس لزوم خمس در موارد دیگری از سود علاوه بر غنائم جنگی نیزخواهد بود و با توجه به آنچه ذکر شد و بسیاری از مدارک و روایات دیگر علمای شیعه فتوا داده اند که آیه مزبور شامل سودهای دیگری نیز می شود و علاوه بر لزوم دادن خمس غنیمتهای جنگی در شش مورد دیگر (که بعداً بیان می شود) نیز دادن خمس را واجب دانسته اند.

و نکته قابل توجهی که آیه مزبور به آن اشاره کرده است اهمیّت خمس می باشد که می فرماید: «باید خمس سودی که می برید بدهید اگر به خدا و آنچه بر بنده خود نازل کرده ایم ایمان دارید» و می رساند که اگر بر کسی خمس واجب شده و از دادن آن خودداری می کند به خدا و آنچه بر پیامبر نازل شده ایمان و اعتقاد ندارد.

ادامه مقاله خمس چیست؟

در هفت چیز خمس واجب مى‌شود:

۱٫ منفعت و در آمد کسب و کار  ۲٫ معدن  ۳٫ گنج  ۴٫ مال حلال مخلوط به حرام  ۵٫ جواهرى که بواسطۀ غواصى یعنى فرو رفتن در دریا به دست مى‌آید  ۶٫ غنیمت جنگ  ۷٫ زمینى که کافر ذمّى از مسلمان بخرد.

اما آنچه معمولا مورد ابتلای اکثر افراد بوده و از کیفیت آن سؤال می‌شود، قسمت اول یعنی «خمس درآمد» است، که فقها در توضیح آن می‌فرمایند:

هرگاه انسان از تجارت یا صنعت، یا کسبهاى دیگر، مالى به دست آورد، چنانچه از مخارج سال خود او و خانواده اش زیاد آید، باید خمس، یعنى یک پنجم آن را به مصارف خاص خود برساند. که برای آگاهی از این مصارف می توانید به نمایه: ۶۹۰ (پرداخت خمس و اجازۀ مراجع)، در همین سایت مراجعه نمایید.

به عنوان مثال: اگر کارمندی، در ۳۱ فرودین ماه، اولین حقوق خود را دریافت کند و تمام درآمد سالیانه اش (تا ۳۱ فرودین سال بعد) را به طور عادی خرج خود و خانواده اش کرد، خمسی به درآمد او تعلق نمی گیرد . اما اگر در پایان سال خمسی وی (۳۱فروردین)، مقداری از درآمدش زیاد بیاید (مثلا آن را در بانک پس انداز کرده باشد)، باید یک پنجم آن را به دفتر مرجع تقلید خود تحویل دهد تا ایشان آن را به مصارف مربوطه برسانند.

پایان مقاله خمس چیست؟.