آیا به سهام خمس تعلق میگیرد؟
با بالا گرفتن تب سرمایه گذاری در بورس شاید شما هم جزو آن دسته از کسانی باشید که حد اقل برای حفظ ارزش پول خود وارد بورس شده‌اید؛ اما آیا تا کنون این پرسش برایتان مطرح شده است که به سهام شما و یا سود حاصل از آن خمس تعلق میگیرد و یا خیر؟ در ادامه به بررسی نظرات برخی از مراجع عظام تقلید در خصوص سرمایه گذاری در بورس و همچنین احکام خمس متعلق به بورس خواهیم پرداخت؛
حکم شرعی خمس سهام
آیت الله خامنه ای
۱: سهامی که به قصد تجارت خریده شده، ۲ صورت دارد:
الف) با درآمد بین سال خریده شده پس در این صورت در سررسید سال خمسی اول باید به قیمت روز، محاسبه و خمس آن پرداخت شود و در سررسید سال‌های بعد، اصل آن خمس ندارد ولی ارزش افزوده آن پس از کسر مقدار تورم، خمس دارد.
ب) با پولی که متعلق خمس نیست مثل هدیه، ارث، مهریه یا درآمدی که خمس آن پرداخت شده خریده شده پس در این صورت در سررسید هر سال خمسی، اصل آن خمس ندارد ولی ارزش افزوده آن، پس از کسر مقدار تورم، خمس دارد.
۲ سهامی که به قصد حفظ ارزش پول یا استفاده از سود سالیانه آن (نه به قصد تجارت) خریده شده، ۲ صورت دارد:
الف) با درآمد بین سال خریده شده پس در این صورت در سررسید سال خمسی، باید به قیمت روز محاسبه و خمس آن پرداخت شود و در سال‌های بعد تا زمانی که فروخته نشده، خمس ندارد اما پس از فروش ارزش افزوده آن (با کسر مقدار تورم) جز درآمد سال فروش است که اگر تا پایان سال خمسی در امور زندگی مصرف نشود، خمس دارد.
ب) با پولی که متعلق خمس نیست مثل هدیه، ارث، مهریه یا درآمدی که خمس آن پرداخت شده خریده شده پس در این صورت تا زمانی که فروخته نشده، خمس ندارد اما پس از فروش، ارزش افزوده آن (با کسر مقدار تورم) جز درآمد سال فروش است که اگر تا پایان سال خمسی در امور زندگی مصرف نشود، خمس دارد.
سؤال: اگر با درآمد بین سال در بورس، سهام خرید و فروش کنیم، آیا به آن خمس تعلق میگیرد؟
جواب: در فرض سؤال سر سال خمسی باید قیمت روز سهام در بورس، محاسبه شده و خمس آن پرداخت شود.
نظر آیت الله مکارم شیرازی درباره خمس سهام
آیا به سرمایه‌ای که در بورس یا در محل دیگر سرمایه گذاری شده است، در سر رسید سال خمسی، خمس تعلق میگیرد و باید خمس آن پرداخت شود؟
چنانچه سال خمسی بر آن بگذرد باید خمس آن پرداخت شود، ولی چنانچه برای پرداخت خمس در زحمت باشید، مجازید خمس آن را به ذمّه بگیرید و هر وقت توانستید بپردازید.
فتوای رهبری درباره خمس سهام عدالت
۱) با توجه به اینکه واگذاری سهام عدالت به صورت اقساط (از محل سودِ حاصل از سهام)، بوده است آیا این سهام، متعلق خمس است؟ بر فرض وجوب، زمان تعلق چه زمانی است؟
۲) دولت برای برخی از اقشار ضعیف، قیمت سهام را با تخفیف محاسبه کرده و تفاوت قیمت را از محل منابع خود تأمین کرده است، آیا به مقداری که دولت تخفیف داده نیز خمس تعلق می گیرد؟
۳) حکم خمسِ سودهایی که قبل از آزادسازی (پس از سال ۹۵) حاصل شده و به افراد پرداخت شده یا نشده است، چیست؟
جواب:
۱) پس از آزاد شدن سهام عدالت، مقداری که قابل فروش است، در اولین سال خمسی، خمس آن به قیمتی که خریدار دارد، باید پرداخت شود.
۲) در این صورت نصف سهام، متعلق خمس است و نصف دیگر در حکم هبه است و خمس ندارد.
– در هر دو صورت قبل، کسانی که برای گذران زندگی نیاز به این سهام و سود حاصل از آن دارند به نحوی که با تخمیس آن، سود حاصل از مابقی، کفاف زندگی در حدّ شأن آنها را نمی دهد، پرداخت خمس اصل سهام، واجب نیست.
۳) سودهای مذکور جزء درآمد سالی است که قابل وصول بوده است، که اگر در آن سال دریافت نشده و سال خمسی بر آن گذشته است، باید پس از دریافت، بلافاصله خمس آن پرداخت شود و اگر دریافت شده، حکم درآمد بین سال را دارد.
نظر آیت الله سیستانی درباره تعلق خمس به بورس
برخی شرکت‌های بازرگانی و صنعتی از بانک‌های ملی و یا دولتی اسلامی و یا غیر اسلامی وام‌ها بهره دار (ربوی) می‌گیرند و در اثر کار کردن با بانک‌ها سودهای کلان به دست می‌آورند، آیا ما می‌توانیم از چنان شرکت‌هایی سهام بخریم و یا در پروژه‌های آنها شرکت کنیم؟
پاسخ: اگر خرید سهام و یا شرکت در پروژه‌ها، نوعی شرکت در داد و ستدهای ربوی باشد چنان عملی جایز نیست، بلی اگر شرکت از آن مسلمانان باشد و آنان از بانک‌های غیر اسلامی سودهای را به دست می‌آورند از این جهت مانعی نیست.
پرسش: دو سهم از دو شرکت خریده‌ام آیا میتوان برای سود در آوردن این سهم را خرید و فروش کرد؟
پاسخ: فی حد نفسه اشکال ندارد.
پرسش: پولی که به‌عنوان سود از بانک‌های دولتی به اعضا و سهامداران پرداخت می‌شود که نوعاً سود آن در ظرف یکسال معین و طبق قرارداد است آیا حکم ربا دارد؟
پاسخ: خریدن سهام بانک‌هایی که معامله ربوی انجام می‌دهند جایز نیست و سود آنها حرام است.
پرسش: آیا خرید و فروش سهام در بورس اوراق بهادار تهران خمس دارد؟
پاسخ: این نوع معامله مانند هر تجارت دیگر است، سر سال بر سودی که کرده‌اید خمس تعلق میگیرد اما طبیعی است مقدار قرض جز سود نیست.
