تاریخچه پر فراز و نشیب «کالبد شکافی»؛ از تشریح جسد «جولیوس سزار» تا «مایکل جکسون»

به عنوان آخرین مرحله بررسی در فرآیند پزشکی، کالبد شکافی (autopsy) می تواند به پنج نتیجه عمومی منتهی شود که علت مرگ شخص را توصیف می کنند: مرگ طبیعی، سانحه، قتل، خودکشی و نامشخص. کالبد شکافی در همه موارد مرگ صورت نمی گیرد بلکه در مواردی که ابهام و شک و شبهه ای در مورد مرگ قربانی باشد یک قاضی یا پزشک قانونی می تواند دستور انجام این عمل بدون رضایت بستگان شخص مرده را صادر نماید. در طی بیش از ۲٫۵۰۰ سال گذشته، علم پزشکی از یک هنر رازگونه به یک علم کامل و عینی تبدیل شده است.

علم آسیب شناسی یا پاتولوژی (pathology) و تلاش برای دستیابی به اطلاعاتی که جسد فرد در مورد علت مرگ بروز خواهد داد نیز به همین شکل پیشرفت های قابل توجهی داشته است. کالبد شکافی می تواند به حقایق باور نکردنی در مورد علت مرگ افراد منتهی شود اما حتی امروزه نیز در برخی موارد، با وجود اجرای کالبد شکافی، نیز نمی توان علت اصلی مرگ افراد را مشخص کرد. در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با تاریخچه کالبد شکافی و چگونگی مشخص شدن علت مرگ افراد در این روش آشنا کنیم.

۴۶۰ تا ۳۷۰ قبل از میلاد مسیح: در این دوره هنوز خبری از کالبد شکافی نبود اما در همین دوران بود که بقراط، پزشک یونانی، تصریح کرد که مرگ بیشتر در اثر عوامل طبیعی رخ می دهد تا عوامل ناشناخته و فراطبیعی. او بود که تئوری اخلاط اربعه یا خلط های چهارگانه را تدوین کرد: دم، زرد آب، سودا و بلغم که بدن انسان را تشکیل می دهند. تمامی بیماری ها و ناتوانی های جسمی، به ادعای بقراط، در نتیجه عدم تعادل در نسبت این اخلاط در مقایسه با عناصر درونی بدن حاصل می شود.

۳۶۷ تا ۲۸۲ قبل از میلاد مسیح: بطلمیوس اول سوتر، پادشاه مصر، در زمینه تولید آناتومی آسیب شناسی بدن انسان تلاش های بسیاری داشته و دانشگاه و کتابخانه بزرگ اسکندریه را بنیان نهاد. او اولین مقام حکومتی بود که به پزشکان اجازه کالبد شکافی اجساد مردگان با هدف انجام تشریحات اولیه را صادر کرد که عموماً روی جسد جنایتکاران اعدام شده صورت می گرفت. وی خود در مواردی نیز در جلسات تشریح حضور می یافت.

۳۳۵ تا ۲۸۰ قبل از میلاد مسیح: هروفیلوس اهل شلدون، یک پزشک یونانی بود که اولین پزشک قانونی یا کالبد شناس تاریخ لقب گرفت که همه روزه در دانشگاه اسکندریه آزمایشات خود را روی جسد انسان ها و حیوانات انجام می داد و در ادامه اولین رساله در مورد تشریح بدن انسان را به نگارش درآورد. او بسیاری از واژه های علمی کالبد شکافی که حتی امروزه نیز مورد استفاده قرار می گیرند را ابداع کرد و اولین کسی بود که بین شاهرگ و سیاهرگ و همچنین وجود و تفاوت بین اعصاب حرکتی و احساسی را  کشف کرد.

۳۱۰ تا ۲۵۰ قبل از میلاد مسیح: اراسیستراتوس، پزشک و کالبد شکاف شهیر یونانی، نظریه اخلاط اربعه بقراط را رد کرده و بیماری ها را نتیجه ایجاد تغییرات در ارگان های بدن دانست. علیرغم اینکه او سیستم گردش خون بدن را به نادرستی تشریح کرده بود اما به درستی تصریح کرد که قلب از برگشت خون جلوگیری کرده و اپی گلوت (زبانه کوچک درون حلق) نیز در حین غذا خوردن مانع از ورود مواد غذایی به درون نای می شود.

۴۴ قبل از میلاد مسیح: اولین کالبد شکافی ثبت شده در تاریخ توسط آنتیستیوس با بررسی جسد جولیوس سزار پس از به قتل رسیدن صورت گرفت تا مشخص شود که کدام یک از ۲۳ ضربه چاقو باعث مرگ امپراطور روم شده است. در نهایت یکی از ضربات چاقو که به ناحیه سینه سزار برخورد کرده و شاهرگ آئورت او را قطع کرده بود عامل اصلی مرگ وی اعلام شد.

۱۳۱ تا ۲۰۱ پس از میلاد مسیح: گالن اهل پرگامون اولین فردی است که بین نشانه های بیماری و موضع درگیر شده بدن فرد مرده ارتباطی را تشریح کرد. او مقالات و رساله های بسیاری در مورد آناتومی بدن انسان نوشت که شاهکار او در این زمینه «در باب مفید بودن بخش های بدن» (On the Usefulness of the Parts of the Body) بود، هر چند نوشته های او بیشتر بر اساس تئوری غیردقیق اخلاط اربعه نگاشته شده بود.

۱۰۹۱ تا ۱۱۶۱میلادی: ابن زهر، که به عنوان پدر جراحی تجربی (آزمایشی) شناخته می شود که قبل از انجام جراحی روی انسان، از حیوانات به عنوان وسیله ای برای تمرین جراحی استفاده می کرد. به همین روش بود که ابن زهر توانست روش جراحی «نای بری» (tracheotomy) را ابداع کند. او در دورانی که کالبد شکافی و تشریح اجساد یک تابو بود این روش های کالبد شکافی را انجام می داد. با انجام این تشریحات بود که ابن زهر به این نتیجه رسید که عامل بیماری جرب یک نوع انگل است که با نظریه اخلاط اربعه تضاد داشت.

۱۲۳۱ میلادی: اولین قوانین مربوط به قانونی بودن کالبد شکافی و تشریح بدن انسان در دوران حکومت فردریک دوم، امپراطور خوش نام رومی، به تصویب رسید. فردریک دستور داد که دانشکده های پزشکی باید در طول سال دستکم دو جسد مربوط به جنایتکاران اعدام شده را برای مطالعه و تشریح دریافت کنند.

۱۲۴۷ میلادی: سانگ چی، کتاب «Hsi Yüan Lu» یا «پاک کردن گناهان» (The Washing Away of Wrongs) را نوشت، دستنامه ای در مورد چگونگی انجام بررسی های قانونی-پزشکی، بررسی اجساد و مشخص کردن علت و زمان مرگ. دیگر مسائل آینده نگرانه مربوط به کالبد شکافی اجسد مانند مسموم شدن، زخم های ناشی از سلاح های مختلف، تجزیه جسد، خفه شدن و زخم های دروغین پس از مرگ نیز در این کتاب ترسیم شد.

۱۳۰۲ میلادی: تحت تاثیر دستنامه «پاک کردن گناهان»، بارتومئو دا واریگنانا اولین کالبد شکافی شناخته شده قانونی را انجام داد. این کالبد شکافی با درخواست یک قاضی در بولونیا ایتالیا انجام می شد. پیش از اختراع میکروسکوپ، مشاهدات و یافته های این کالبد شناس از جسد انسان تنها از طریق قدرت چشم ها و ابزار او بدست می آمد. در طول عصر رنسانس، استادان و دانشجویان حوزه آناتومی بدن انسان در دانشکده های پزشکی خود دست به کالبد شکافی و تشریح عملی جسد انسان نمی زدند. آن ها در یک سالن تئاتر دور هم جمع شده و یک تشریح کننده بدن جنازه را باز می کرد. لئوناردو داوینچی و میکل آنجلو چندین مورد کالبد شکافی انجام دادند و برای اولین بار از روش هایی برای دیدن اجزایی از جسد که با چشم غیرمسلح قابل دیدن نبودند استفاده کردند.

۱۵۰۷ میلادی: آنتونیو بنیوینی که به عنوان یکی از بنیان گذاران علم آسیب شناسی و به دلیل استفاده از تشریح آناتومیکی برای مشخص کردن علت مرگ، کتاب خود با عنوان «علل پنهان بیماری» (The Hidden Causes of Disease) را نوشته و در پیشرفت آسیب شناسی کالبد سنجی قضایی سهم بسزایی داشت. برخی از پروتکل هایی که او بنیان نهاد هنوز هم مورد استفاده قرار می گیرند.

۱۵۳۳ میلادی: اولین کالبد شکافی دنیای جدید با دستور کلیسای کاتولیک برای کالبد شکافی دوقلوهای بهم چسبیده ای به نام های جوآنا و ملچیورا که ۸ روز پس از تولد درگذشته بودند انجام شد. هدف این بود که مشخص شود آیا این دو کودک دارای یک روح هستند یا خیر. کشیش نیز برای احتیاط هر یک از آن ها را جداگانه غسل تعمید داده بود.

۱۵۳۹ میلادی: یک قاضی اهل پادوآ که به دنیای کالبد شناسی علاقه داشت، اجازه قانونی حق تشریح جنازه جنایتکاران اعدام شده را برای پزشکان صادر کرد. آندراس وسالیوس، استاد آناتومی آن دوران پادوآ در نهایت به این نتیجه رسید که فرضیات گالن در مورد شباهت های بین آناتومی انسان و حیوانات و همچنین اشتباهات او در مشاهده اجساد باعث جلوگیری از درک عمیق تر نسبت به بدن انسان شده است.

۱۵۴۳ میلادی: وسالیوس رسالالات دقیق خود با عنوان «۷ کتاب در مورد ساختار بدن انسان» (De Humani Corporis Fabrica Libri Septem) را منتشر کرد که تئوری اخلاط اربعه را رد می کرد. متاسفانه این تئوری تا قرن نوزدهم همچنان بر سیر علم کالبد شکافی و آسیب شناسی حکمفرما بود و این وسالیوس بود که الگوی پزشکی مبتنی بر جدایی آثار فکری و تجربی را کنار نهاد. بعد از انتشار آثار وسالیوس بود که دانشکده های پزشکی شرایط تشریح اجساد را برای دانشجویان خود فراهم ساختند.

بیشتر بخوانید: از خروج فضولات تا آه و ناله؛ بعد از مرگ چه اتفاقی برای بدن شما می افتد؟

۱۸۰۰ میلادی: ژاویر بیشات، پزشک شهیر فرانسوی که به عنوان پدر علم بافت شناسی و آسیب شناسی بافتی شناخته می شود، اولین شخصی بود که نگاهی عمیق تر از گذشته به اندام های درونی بدن انسان داشت و با تشریح این ارگان ها به بررسی بافت های ریز آن ها پرداخت. او ادعا کرد که بدن انسان را می توان به ۲۱ بافت متفاوت، عناصر کاربردی و ساختاری که بدن انسان را تشکیل می دهند، تقسیم کرد.

دهه ۱۸۰۰ میلادی: کارل روکیتانسکی در طی بیش از ۴۵ سال فعالیت علمی خود فراتر از ۳۰٫۰۰۰ کالبد شکافی (از جمله جنازه لودویگ ون بتهوون) را انجام داده و ناظر نزدیک به ۷۰٫۰۰۰ مورد دیگر بود. او در کالبد شکافی های خود تمای اعضای بدن جنازه را مورد بررسی قرار می داد و توانست یافته های آسیب شناسی خود را به عمق و وسعت بسیار بیشتری نسبت به گذشته به ثبت برساند.

۱۸۲۱ میلادی: گفته می شود که ناپلئون بناپارت قبل از مرگ تنها درخواستش را انجام کالبد شکافی روی جنازه خود اعلام کرده بود: «پس از مرگم دوست دارم که تو کالبد شکافی ام را انجام دهی… گزارش دقیق آن را به اطلاع پسرم برسانی. به او گوشزد کن که چه نوع درمان یا سبک زنگی می تواند در پیش گیرد تا از رنج او جلوگیری نماید. این موضوع بسیار مهم است زیرا پدرم با علائمی بسیار شبیه من درگذشت». فرانسیسکو آنتوماراچی، پزشک مخصوص و شخصی بناپارت، این کالبد شکافی را انجام داد که نشانه هایی غیرقابل انکار از سرطان معده را در بدن او یافت.

۱۸۲۷ تا ۱۸۲۸ میلادی: در دورانی که سرقت جنازه از قبر به یک رویه معمول و درآمدزا تبدیل شده بود، دو مهاجر ایرلندی به نام های ویلیام بورک و ویلیام هیر، با انگیزه کسب درآمد، بیش از ۱۶ نفر را در اسکاتلند به قتل رسانده و اجساد آن ها را در اختیار دکتر رابرت ناکس قرار دادند. در نهایت هیر علیه بورک شهادت داده و او در برابر چشمان جمعیت کثیری در ۲۸ ژانویه ۱۸۲۹ به دار آویخته شد. هیر آزاد شده و جنازه بورک در انظار عمومی کالبد شکافی شد. اندی سرکیس و سایمون پگ داستان این دو را در سال ۲۰۱۰ و در قالب فیلم «بورک و هیر» (Burke & Hare) به سینما آوردند.

۱۸۳۹ میلادی: اولین پزشک رییس بیمارستان جان هاپکینز، دکتر ویلیام اوسلر، به ساخت دانشکده پزشکی جان هاپکینز کمک بسیاری کرد. اوسلر که بسیاری او را پدر علم پزشکی مدرن می دانند اصرار داشت که دانشجویان به جای حضور در کلاس های تئوریک، بیشتر به صحبت و دیدن بیماران بروند. بخش زیادی از دانش این پزشک مشهور درباره بیماری ها در نتیجه بیش از ۱٫۰۰۰ کالبد شکافی که انجام داده بود حاصل شد.

۱۸۶۵ میلادی: کالبد شکافی جسد آبراهام لینکلن، رییس جمهور ترور شده ایالات متحده، در کاخ سفید توسط تعدادی از پزشکان ارتش کشور صورت گرفت. ماری تاد، همسر لینکلن، قاصدی نزد این پزشکان فرستاده و از آن ها درخواست کرد که تکه ای از موهای شوهرش را برای او بفرستند که با اجابت پزشکان مواجه شد.

دهه ۱۸۷۰ میلادی: رودولف ویرچو، پدر آسیب شناسی مدرن، اهمیت میکروسکوپ را در هنگام انجام تحقیقات آسیب شناختی برای مشخص کردن جزییات دقیق و ریز مرگ افراد درک کرد. از طریق تحقیقاتش، ویرچو با بیماری سرطان خون (لوکمی) و علت آن آشنا شده و گزارش او در این مورد یکی از اولین گزارش های رسمی مربوط به این نوع سرطان شناخته می شود.

۱۹۱۵ میلادی: در اولین پرونده های بزرگ مربوط به قتل با دخالت آسیب شناسی قضایی، برنارد اسپیلزبری از طریق کالبد شکافی اجساد به این نتیجه رسید که جرج اسمیت در قتل هر سه زن خود در وان حمام دخالت داشته است.

۱۹۵۲ میلادی: کمیته آسیب شناسی قضایی توسط دانشکده آسیب شناسان آمریکایی برای بالا بردن سطح آموزش پاتولوژیست ها بنیان نهاده شد.

۱۹۶۲ میلادی: در ۵ آگوست این سال، در روز مرگ مرلین مونرو، نشانه هایی از خشک شدن جسم بعد از مرگ در او دیده شد که باعث شد آسیب شناسان به این نتیجه برسند که وی بین ساعت ۸:۳۰ تا ۱۰:۳۰ شب ۴ آگوست درگذشته است. کالبد شکافی دقیق علت مرگ او را مسموم شدن با ترکیبات باربیتوریک اعلام کرد.

۱۹۷۷ میلادی: الویس پرسلی به شکل ناگهانی و غیرمنتظره درگذشت و در گزارشات اولیه علت مرگ او را سکته قلبی عنوان کردند. آزمایشات سم شناسی بعدی نشان داد که مقادیر قابل توجهی داروهای تجویزی در بدن او وجود دارد که در آن میان میزان وجود کدئین ۱۰ برابر حد مجاز اعلام شد.

۱۹۸۱ میلادی: در ۲۸ نوامبر این سال، جنازه ناتالی وود، بازیگر معروف آن دوران، در حالی که به رو افتاده بود در داخل آب و در فاصله یک مایلی از قایق تفریحی اش پیدا شد. در آن زمان، به غیر از رابرت واگنر، شوهر وود، تنها دو مرد دیگر در قایق تفریحی مذکور حضور داشتند: کریستوفر واکن، بازیگر مشهور و دنیس داورن، کاپیتان کشتی. همه از ترس شدید وود از آب اطلاع داشتند و کالبد شکافی نیز کبودی هایی را در ناحیه گردن و خراشیدگی هایی را در گونه چپ او نشان می داد.

۱۹۹۵ میلادی: بعد از این که جفری دامر، قاتل سریالی معروف، توسط هم سلولی هایش در زندان به قتل رسید، جنازه او مورد کالبد شکافی قرار گرفت. مغز او خارج شده و برای تحقیقات بیشتر نگه داشته شد.

۲۰۰۲ میلادی: گانتر ون هاجنز، خالق نمایشگاه Body Worlds اولین کالبد شکافی تاریخ بریتانیا در ملأ عام را در ۲۰۰ سال اخیر انجام داد. در غروب ۲۰ نوامبر ۲۰۰۲ بود که وی این کالبد شکافی را در حضور افرادی که انتخاب شده و پول پرداخت کرده بودند اجرا کرده و فایل ویدیویی آن بعدها به صورت یک فیلم مستند منتشر شد.

۲۰۰۳ میلادی: کالبد شکافی مجازی (Virtopsy) بر روی یک مومیایی ۳٫۰۰۰ ساله در موزه بریتانیا انجام شد. این مومیایی که Nesperennub نام داشت با استفاده از تکنولوژی سی تی اسکن بسیار پیشرفته و روش های تصویرسازی مدرن تشریح شد.

۲۰۰۹ میلادی: کالبد شکافی جسد مایکل جکسون نشان داد که وی در اثر زیاده روی در مصرف پروپوفول که در بیهوشی موقتی کاربرد دارد درگذشته اما داروهای مُسکنی که توسط پزشک شخصی اش در روز صبح مرگ برای وی تجویز شده نیز در مرگ او بی تاثیر نبوده اند.

۲۰۱۸ میلادی: در ۱۶ژانویه ۲۰۱۸، تایلر هیلینسکی، مدافع ۲۱ ساله تیم فوتبال آمریکایی واشنگتن استیت بعد از مشاهده نشانه های اولیه آسیب مغزی مزمن در خود (chronic traumatic encephalopathy (CTE)) که بازیکنان حرفه ای فوتبال آمریکایی را درگیر خود می سازد، دست به خودکشی زد. کالبد شکافی نشان داد که مغز وی در سن جوانی به اندازه مغز یک پیرمرد ۶۵ ساله پیر شده است.