رد مظالم یعنی چی؟ رد مظالم چگونه محاسبه میشود؟
رد مظالم یعنی چی؟
رَدِّ مَظالِم بازگرداندن اموال و اداکردن دَین‌هایی که برعهده انسان است. در روایات شیعه، ردمظالم از شروط پذیرش توبه شمرده شده است. طبق فتوای فقیهان شیعه ردمظالم واجب است. در ردمظالم، اموال مجهول‌المالک را باید با اجازه مرجع تقلید به نیازمندان صدقه داد. در کتاب‌های فقهی از ردمظالم در بخش‌های، خمس، امر به معروف، احکام مَیّت، وصیت و غصب بحث شده است.
رابطه توبه و رد مظالم چیست؟
در فرهنگ اسلامی توبه کردن جایگاه بسیاری ارزشمندی دارد. اما توبه به سادگی تکرار چند لفظ در دهان نیست. همانطور خداوند گناهانی مانند دروغ گویی، بدزبانی، نگاه به نامحرم و… را با توبه کردن می‌بخشد گناهانی که اصطلاحاً حق الناس خوانده می‌شوند نیز مشمول بخشش الهی خواهند شد.
اما با این تفاوت که در این موارد باید حسابی که با افراد دیگر دارید را تسویه کنید. به عبارت دیگر ابتدا باید تمام بدهی‌هایی که قصب اموال دیگران است را پرداخت کرد و بعد نوبت توبه به درگاه الهی می‌رسد. حال اگر صاحب حق در دسترس نیست ابتدا باید رد مظالم کرد و بعد توبه پذیرفته میشود.
موارد رد مظالم
۱- مال پیدا شده (لُقَطَه) که صاحب آن را نمی‌شناسد و از پیدا شدنش مأیوس است.
۲- مالی که قرض کرده و طلبکار را فراموش کرده یا به او دسترسی ندارد.
۳- آن‌چه انسان در بین اموال خود می‌یابد و یقین دارد که مِلک خودش نیست.
۴- مالی را که شخصی غصب کرده و صاحب آن را پیدا نمی‌کند.
۵- شخصی در خدمت «ظَلَمه» بوده و به دستور او اموالی را از مردم گرفته است، ولی صاحبان آنها را پیدا نمی‌کند.
۶- زرگری که می‌داند خرده‌های طلا و نقره بجا مانده در محل کار، مال مردم است و صاحبان آنها راضی نیستند، ولی آنها را نمی‌شناسد، و هم‌چنین است همه ارباب حرفه‌ها که مقداری از مال، نزد آنان می‌ماند و دارای ارزش می‌باشد و صاحبان آن را نمی‌شناسند. در این مورد اگر در ابتدای قرار داد، شرط عفو کنند، دیگر نیاز به رد مظالم نیست.
۷- مالی‌که از مراجعه‌کنندگان یا میهمانان در محل کار یا منزل و…، جا مانده است و مالکش معلوم نیست.
آن‌چه ذکر شد از باب مثال و نمونه بود وگرنه مصادیق رد مظالم زیاد است.
رد مظالم چگونه محاسبه میشود؟
اگر ورثه می‌دانند میان اموال میت مال حرام وجود دارد، چنانچه صاحبان شان را می‌شناسند اموال شان را به صاحبان آنها بازگردانند، اگر صاحبان اموال را نمی‌شناسند و امکان شناسایی آنها هم وجود ندارد باید با اجازه مرجع تقلید به مقداری که یقین دارند مال دیگران است را به فقرا صدقه بدهند، اگر مقدار را هم نمی‌دانند یک پنجم اموال را به با اجازه مرجع تقلید به نیت قصد ادای وظیفه اعم از خمس و صدقه به فقرا صدقه بدهند.
اگر میت وصیت کرده باشد که فلان مبلغ بابت رد مظالم بدهند، لازم است آن مبلغ را با اجازه مرجع تقلید به فقرا صدقه بدهند، در این صورت حتی اگر مقدار مال مورد وصیت بیش از ثلث مال میت باشد باید به آن عمل شود.
اگر ورثه نمی‌دانند که در مال میت مال حرامی وجود دارد یا نه؟ و میت وصیت هم نکرده باشد، ولی ورثه احتمال می‌دهند که در مال میت مال حرامی وجود داشته باشد، در این فرض لازم نیست چیزی بابت رد مظالم به فقرا صدقه بدهند، اما اگر به نیت رد مظالم و یا صدقه از جانب میت به فقرا اموالی را صدقه بدهند مستحب است.
آیا در رد مظالم می‌توان به جای پول، خوراک و پوشاک به فقرا داد؟
پرداخت خوراک و پوشاک نیز در صورتی که نیازمند خواهان باشد اشکالی ندارد.
اگر مظلمه، مالی نباشد ضمان مالی ندارد.
مظلمه؛ دیون مالی است که باید جهت مالک غیر معلوم به فقیر غیر سید صدقه داده شود.
